De eerst periode zit er bijna op. Midden en Zuid gaan lekker vakantie vieren, Noord een week later. Als je nu kijkt naar je klas, en ik ga er even vanuit dat je de afgelopen zeven weken aan de slag bent gegaan met de Gouden Weken, welke thema’s spelen er in jouw klas? Je hebt (hopelijk) samen met de klas een missie, bouwstenen, foto’s gemaakt en bent heel bewust regie gaan voeren op ’s gedrag en de sociale omgang met elkaar. Je hebt je grenzen duidelijk en ook voor de klas is het helder waar de grenzen liggen. Je besteedt aandacht aan energizers en je zorgt ervoor dat je met alle kinderen een band opbouwt. Bij sommige kinderen zal dat vanzelf gaan en bij andere kinderen zul je daar iets meer moeite voor moeten doen.
Maar… stel nu dat ergens onderweg de groep toch een andere kant op is gaan bewegen. Dat kan. Groepsdynamiek is grillig en onvoorspelbaar. Je kan boven de waterspiegel sturen, maar je weet nooit precies wat er zich in de hoofden van de kinderen speelt. Het ‘reptielenbrein’ is super alert op gevaar en daar hoort gedrag bij wat niet altijd te volgen is. Welke thema’s spelen er in jouw klas?
Herken je dit?
Stel nu dat:
- er leerlingen zijn die zich niet aan gemaakte afspraken houden en duidelijk laten merken dat ze dat ook niet van plan zijn.
- er regelmatig conflicten zijn tussen leerlingen (vooral in vrije situaties),
- er op elkaar gereageerd wordt,
- sommige kinderen zich eindeloos bemoeien met de gang van zake,
- of kinderen die veel ruimte innemen,
- kinderen die imponeren, waar andere kinderen bang van (kunnen) worden.
Ik herinner me een gesprek met een leerkracht en intern begeleider over een groep 8. Hierin zaten drie jongens die het met elkaar erg naar hun zin hebben. Heel duidelijk ook te zien op het Sociogram. Een kliekje wat zich volledig richtte op elkaar en nauwelijks belangstelling leek te hebben voor de anderen in de groep. Er hingen nog een paar meiden omheen en de rest van de klas had zich van hen afgekeerd. De positieve keuzes die gegeven werden gingen over en weer naar deze zes kinderen. De negatieve keuzes kwamen van de rest van de groep.
De rest van de klas irriteerde zich aan hun gedrag. De rest van de klas sprak ze er niet op aan, kozen duidelijk voor een vermijdende strategie, keerden hun rug naar hen toe en verduurden het ongemak. Er werd ook één leerling gepest. Er gebeurden gemene, geniepige dingen waar de vinger lastig achter te krijgen was. Hier speelde heel duidelijk een thema in deze klas, meerdere thema’s. Het leek erop dat één leerling de overmacht wilde hebben, zich niets liet aanleunen en dat de andere twee daarin volgden, want ja zij waren wel vrienden. Soort drie musketiers.
Waar wijst dit gedrag naar?
Als je nu naar het gedrag kijkt, waar wijst dit gedrag dan naar?
Het wijst naar:
- onderlinge machtsverhoudingen
- behoefte aan erkenning, gezien willen worden
- aan of afwezigheid van de onderlinge cohesie
- onderlinge betrokkenheid; aan- of afwezigheid van wederzijdse sympathie
- groepsnormen en je wel of niet conformeren aan deze normen
In termen van thema’s in de groep herken ik thema Samenwerken: over leiderschap en volgerschap. Hoe ben ik een goede leider, hoe ben ik een goede volger? Wat is dominant? Wat is slaafs? Het lijkt erop dat er een kleine groep en een grotere groep is met ieder hun eigen groepsproces. In beide groepen wordt het erbij horen op een andere manier vormgegeven. De vraag die bij me opkomt is: Wie wil je zijn? Met wie identificeer je je? Hoe wil je gezien en ervaren worden door de ander? Moet je stoer zijn? Mag je kwetsbaar zijn? Wat maakt dat het je niet interesseert hoe een ander zich voelt? Is dat onvermogen of nog iets anders? Wat zou het thema Groepsdruk voor deze groep kunnen betekenen? Ik vermoed heel veel.
Ongeschreven regels
Ongeschreven regels kunnen een hoop gedoe met zich meebrengen. Als ze positief zijn, oefenen ze een positieve invloed uit op het pedagogisch klimaat, maar als ze negatief zijn oefenen ze een negatieve invloed uit op het pedagogisch klimaat. Leerlingen die door de klas blijven roepen als de leerkracht een vraag stelt en daar niet mee wensen op te houden, kinderen die andere dingen doen dan de bedoeling is en zich daar niet op laten aanspreken.
Wat is de boodschap die kinderen willen uitzenden met hun gedrag? Is het om indruk te maken op anderen? Is het een strijd om de macht met de leerkracht? Is er sprake van concurrentie? Is het om verveling tot uitdrukking te brengen? Is het ontwijkgedrag omdat de stof te moeilijk is? Wat speelt er tussen de leerlingen onderling?
Klasse(n)Pad
Deze leerkrachten zijn aan de slag gegaan met Klasse(n)Pad. Eerst Welkom en Regie, daarna Samenwerken (om het leiderschap en volgerschap te begeleiden) en natuurlijk het thema groepsdruk. En wat is het toch gaaf om te zien hoe dit de leerkracht en de groep helpt om te veranderen. Vanuit bewustzijn in beweging komen. Fascinerend.
Worstel jij ook met ongeschreven regels in je groep? Heb je last van storend gedrag in je klas? In november start weer een tweedaagse Klasse(n)Pad. Ben je nieuwsgierig wat het kan doen voor je groep? Dominique vertelt je wat het haar heeft opgeleverd om te werken met Klasse(n)Pad. Van een groep waar de stoelen door de klas vlogen naar een groep waar het fijn was om onderdeel van te zijn.Klik hier voor het verhaal van Dominique.
Ben je op zoek naar concrete tools en handvatten? Wil je heldere activiteiten die je ondersteunen bij het regievoeren? Zie je de thema’s die spelen in jouw groep en wil je dit samen met de groep aanpakken? In november is de volgende tweedaagse Klasse(n)Pad. Klik hier als je je wilt aanmelden voor de tweedaagse Klasse(n)Pad!
Met een verschillige groet,
Jelly