Stel je een drukke klas voor. Kinderen reageren veel op elkaar. Er zijn veel ruzies met elkaar, gescholden op elkaar en veel met elkaar bemoeit. Er worden discriminerende opmerkingen gemaakt. Een aantal kinderen wil liever niet meer naar school. Ze hebben hoofdpijn, slapen slecht, buikbijn etc. Heb je een beeld? Oh ja, en natuurlijk ouders die zich zorgen maken; verdrietige ouders maar ook boze ouders. Is het nog wel veilig in de klas?
Onveiligheid: Wat is het probleem?
Waar mensen bij elkaar komen wordt er geordend. Wie is ‘de baas’, wie zijn ‘de volgers’, wie bepaalt hier wat, wie heeft de formele macht en wie heeft de informele macht. We noemen het de pikorde of ranking. Dit gebeurt overal: In je klas, in je familie, in je organisatie. Als je dit leest zul je het vast herkennen. In elke groep hebben mensen in verschillende mate invloed op de gang van zaken. Op straat is er een andere pikorde dan op het voetbalveld. En in de klas bestaat er een andere ranking dan tijdens de gymles of bij vriendjes en vriendinnetjes.
Straatcultuur
En soms loopt het door elkaar heen. Gaat de straatcultuur mee de klas in. Macht en ranking gaan hand in hand. Als je een hoge ranking positie hebt, kun je macht inzetten om invloed uit te oefenen op anderen die een lagere ranking positie hebben. Er zijn overigens verschillende soorten macht. Denk aan positiemacht, Street power, charismatische macht, kennismacht en informatiemacht.
Hoge status en lage status
In een klas kun je verschillende rangen ontdekken. We noemen het status. We kennen hoge status en lage status.
Hoe kun je hoge status herkennen:
- Veel ruimte innemen
- Grote gebaren
- Diep in- en uitademen
- Duidelijke, rustige manier van praten
- Lang oogcontact
Hoe kun je een lage status herkennen:
- Niet stevig op je benen staan
- Jezelf klein maken, weinig ruimte innemen
- Onrustige ademhaling
- Onzekere manier van praten
- De ander niet aan durven kijken
Als je nu door deze bril naar jouw klas kijkt. Welke kinderen plaats je bij hoge ranking, welke kinderen bij lage ranking en welke kinderen vormen de middengroep? En hoe wordt erin jouw klas omgegaan met macht?
Een heftige groep 7
“Wij zijn de heftigste klas sinds groep 3 en dat heeft niemand kunnen veranderen. We zijn er best trots op dat we de zang juf hebben weggepest, ik zou niet in groep 7 willen zitten; dat zijn allemaal watjes en meelopers”.
En dit n.a.v. de vraag: Wat vind je van de sfeer in de groep 🧐. Wat ik altijd bijzonder vind is dat als je aan kinderen vraagt hoe het gaat in een groep waar van alles speelt je soms hele bijzondere antwoorden krijgt zoals: goed, gezellig, soms te gezellig, we zijn allemaal vrienden. En als we dan komen bij de vragen: hoe vinden jullie dat kinderen onderling met elkaar omgaan of zijn er ook dingen waar je last van hebt, dan krijg je antwoorden dat ik denk hûh hoe bedoel je gezellig. 
Ruzie maken met elkaar
Zo hoorden we in deze ‘gezellige’ klas dat er snel gevloekt wordt, ze zich veel met elkaar bemoeien, elkaar uitdagen, het leuk vinden om ruzie te maken, te pesten. Maar we sluiten niemand buiten want bij bijvoorbeeld ‘Habibi’ mag iedereen
altijd meedoen. Ik vind dit fascinerend. En het wordt nog mooier. De groep bestaat uit subgroepen. Er zijn 5 groepjes met allemaal een eigen naam. Elke groep kreeg een naam waarbij duidelijk onderscheid gemaakt werd: van dombo’s tot slimmo’s en van watjes tot stoer. Uit de namen blijkt al snel dat je beter bij het ene dan bij het andere groepje kunt horen.
Wij zijn geen “watjes”
Maar… we hebben een hele gezellige groep en we sluiten niemand buiten 🤷🏼♀️. Hoe kijken kinderen naar hun eigen groep. Een groep die in ieder geval niet een ‘watjes’ groep zoals groep 7 waar ze het “zo gezellig” met elkaar hebben. Hier heeft “een heftige groep” willen zijn duidelijk (nog) de voorkeur.
Gezellig of onveilig?
Ondanks dat de groep in eerste instantie zegt het ‘gezellig’ met elkaar te hebben, blijkt uit het gesprek dat dit afhangt van de plek die je inneemt in de groep. Bij een hoge status heb je het gezellig, heb je een lage status, dan is het minder leuk. Als je het sociogram afneemt en goed analyseert zie je dit terug. Dit in combinatie met de status die kinderen innemen, de rol die zij pakken geeft je dit handvatten om dit proces te begeleiden. In dit geval zijn we aan de slag gegaan met Klasse(n)Pad.
Klasse(n)Pad 
- Er zijn allereerst gesprekken gevoerd met kleine groepjes kinderen door de intern begeleider (als je mijn boek hebt zie blz. 202). Alle informatie is opgehaald, daar zat behoorlijk wat tegenstrijdig materiaal in.
- Er zijn 1 op 1 ouder kind gesprekken gevoerd waar de ouders meegenomen zijn in de situatie van de klas en de rol van hun kind in de klas besproken is. Ouders reageerden daar positief en begripvol op.
- De inhoud van de gesprekken zijn teruggekoppeld aan de groep en de eerste stappen van de RESPECT-aanpak zijn genomen. De missie is gemaakt, de bouwstenen/afspraken, foto’s van de gewenste situatie en daarna gestart met de T-kaarten (zie ook de online basistraining) .
- In de klas is een ouderwetse piekpijp opgehangen, idee van een leerling. Bij het halen van bepaalde doelen mogen hier muntjes in gedaan worden waarvoor ze voor een andere beloning sparen. Het was nogal een rommel in de klas in en op de tafels. Dit is nu een onderdeel geworden van de bouwstenen: kinderen spreken elkaar aan of helpen elkaar hierbij.
- Aan de slag met thema Sterk reageren op elkaar en daarna Groepsdruk
- Er worden gesprekken gevoerd MET de groep (ipv TEGEN de groep)
- Er worden reflectie gesprekken gevoerd met de groep waardoor de groep steeds meer zicht krijgt op wat prettig werkt en wat niet.
Resultaten na 6 weken
De leerkracht is verbaasd: “Ik ben zo verbaasd wat er gebeurt met deze groep; ze komen ineens met allemaal ideeën. Er zijn amper nog conflicten, ouders merken het ook want het speelde ook altijd door naar de zaterdag bij de voetbal. Op het plein gingen conflicten eigenlijk altijd over groep 8, nu misschien nog maar 5% van de conflicten. En dit alles door: bewustzijn vergroten, er over praten en de opdrachten die ze doen met KlassenPad. Cool hé?
Ja ontzettend cool. Dit is zo waar ik in geloof. Dit is persoonlijke ontwikkeling, sociale ontwikkeling, burgerschapsvorming. Kinderen krijgen meer zicht op wat ze doen, wat er onder de waterlijn zit. Dit gebeurt door de opdrachten die ze met elkaar doen en de reflectie gesprekken erna. Doordat de leerkracht dat wat er gebeurt in de klas of daarbuiten verbindt met de missie van de groep, de kinderen uitnodigt om erover in gesprek te gaan en ze handreikingen geeft om het anders te doen, groeien de kinderen als groep. Worden ze samen een team. Keer op keer worden we bevestigd. Kinderen willen echt wel anders, maar ze weten vaak niet hoe. Ze hebben jou als leerkracht daar heel hard bij nodig.
Wat is er veranderd:
- Kinderen zijn behulpzaam naar elkaar en denken vaker na voor ze wat zeggen of roepen, ze helpen elkaar meer en corrigeren elkaar op een normale manier. Ze voelen zich niet gelijk aangevallen.
- Dat wat we op school doen werkt door in de avond en op de sportclub. De leerkracht hoort weinig meer over gedoe dat buiten school altijd plaats vond en wat de volgende dag weer mee de klas in ging.
- Ook op de sportclub gaat het er ineens veel leuker aan toe gaat met elkaar
- Kwamen eerst in 95% van de gevallen de conflicten tijdens het buitenspelen uit deze groep, komt het nu nauwelijks meer voor.
Inzetten op het samen een groep zijn heeft ook hier duidelijk zijn vruchten afgeworpen. “Het leerproces zit in een opwaartse spiraal en ik haal weer energie uit het voor de klas staan. De interactie tussen mij en mijn klas kan op dit moment in mijn ogen niet beter. Ik verbaas mezelf nog dagelijks over wat Klasse(n)Pad en de begeleiding, de inzet van leerlingen en leerkracht kan betekenen voor een klas”
Sociaal gedrag in de klas
Klasse(n)Pad geeft je een gestructureerde manier om het gewenste gedrag aan te leren en te oefenen met de competenties die de groep nodig heeft om sociaal gedrag te kunnen vertonen. Per periode beoordeel je als leerkracht (en soms in overleg met de klas) welk thema van Klasse(n)pad het meest speelt in de groep en aansluit bij de behoeften van mijn leerlingen.
Deze maand vieren we dat Klasse(n)Pad twee jaar bestaat 💃🏼💃🏼💃🏼 . En wie jarig is trakteert 🥳. Daarom kun je nu de tweedaagse training volgen met een korting van 275 euro 💶. Spelen er thema’s in jouw groep? Gaat er veel aandacht naar het herstellen van de orde? Voel je je soms meer politie-agent dan pedagoog?
Wil je weer plezier in je werk? Laat je inspireren door de ervaringen van Dominique en Richard met Klasse(n)Pad in relatie tot hun klas. Klik hier>>>
Met verschillige groet,
Jelly.