Afgelopen week had ik een observatie dag op een school. Ik mocht op bezoek bij stormende kleuters e populaire kinderen. Wat een genot was dit. Deze observatie dag maakt onderdeel uit van het teamtraject Klasse(n)Kracht dat deze school volgt.
Een jenaplanschool die niet wil werken vanuit een methode met allerlei lesjes maar wil leren hoe ze doelgericht en planmatig regie kunnen voeren op groepsvorming en gedrag. De school plant de observaties, de leerkrachten geven aan wat hun vraag is en samen met de Specialisten in opleiding kijken we mee en hebben we mooie gesprekken. En soms is het ook gewoon meedenken met iets wat er speelt in de groep en waar de leerkracht al hele heldere ideeën over heeft maar behoefte heeft aan concrete werkvormen of gewoon even bevestiging.
Ik vind het heerlijk. Het is afwisselend, ik kan m’n expertise inzetten en de leerkracht is blij want die kan weer verder met de volgende stap.
Stormende kleuters
Zo ging het in een kleutergroep om een klas die de stormingsfase maar niet voorbij lijkt te groeien. Een stel heerlijke enthousiaste kleuters, die sterk reageren op elkaar, over-behulpzaam zijn (lees: ongevraagd zich overal mee bemoeien) en elkaar op een onaardige manier aanspreken. Gaaf hoe de juf de stappen van ‘elkaar op een vriendelijke manier aanspreken’ m.b.v. picto grammen al op een a-3 vel had uitgewerkt. De volgende stap: veel bewust oefenen m.b.v. rollenspelen en elke keer wanneer je het ene kind iets aardigs hoort zeggen tegen een ander kind dit hardop benoemen en een hartje ergens op een poster plakken. Alles wat aandacht krijgt groeit. Dus wees alert en vergroot uit wat je graag wilt zien en leer ze ondertussen stap voor stap hoe het werkt.
Of de kleuter die een obsessie lijkt te hebben voor eten. Die als ze iets lekkers waarneemt in de trommeltjes van een ander dit alvast opeet. En met de chocola nog om haar mond, keihard ontkent dat ze ook maar iets uit het trommeltje gegeten heeft. En al pratende ontdekken we dat het meisje nog erg oraal gefixeerd is terwijl ze cognitief leeftijdsadquaat reageert.
Populaire kinderen
Of de leerling die op het sociogram populair gekozen wordt, maar wiens gedrag zo langzamerhand verandert van positief leiderschap naar negatief leiderschap. Ik herinner me een situatie van jaren geleden toen een leerkracht mij beschreef hoe ze in haar klas zag hoe een meisje van lief, behulpzaam, aandacht voor anderen, langzamerhand veranderde in iemand die kinderen opdrachten gaf om bijvoorbeeld haar tas te dragen, haar jas te halen, cadeautjes voor haar te kopen, spullen voor haar mee te nemen en haar zelfs geld te geven. Wat was het geval, dit meisje was heel erg populair bij haar klasgenootjes. Ze aanbeden haar, vertelde de juf toen. En voor haar ogen zag ze het meisje steeds meer ‘gebruik’ maken van haar populaire status. Ik weet niet of zoiets voortkomt uit irritatie, of dat ongemerkt de grenzen verschuiven omdat de anderen je adoreren en je erachter komt dat ze alles voor je doen.
Het was voor het eerst dat ik me realiseerde dat populair zijn niet alleen maar positief is. Dat het nog een hele kunst is om hier goed mee om te gaan, maar ook dat het iets is wat zwaar op je kan drukken.
Nadelen van populair zijn
Populair zijn lijkt misschien leuk. En ik kan me goed voorstellen dat als je niet echt populair bent, je daar als kind misschien wel naar verlangt (of jaloers over kunt zijn). Maar het geeft ook druk. Want wat zie je gebeuren bij kinderen die populair zijn daar willen andere kinderen graag bij in de buurt zijn, ze willen met je spelen, ze willen bevriend met je zijn, ze willen graag door hen gezien en gewaardeerd worden. Stel je voor dat je dagelijks zo’n 5-10 kinderen om je heen hebt hangen die allemaal iets van je willen. Ik zou er persoonlijk spontaan van beginnen te slaan.
Populaire kinderen kunnen aan de buitenkant sterk en onafhankelijk lijken, maar kunnen zich van binnen onzeker en kwetsbaar zijn. Dan wordt hun positie en eigenwaarde afhankelijk van de groep kinderen die ze om zich heen hebben verzameld. Bovendien moeten ze die te vriend houden en misschien soms ook wel door gedrag te laten zien wat ze in hun hart helemaal niet fijn vinden. En dan belanden we bij groepsdruk. Dus populaire kinderen betekent niet automatisch dat een kind lekker in zijn vel zit.
Als je een analyse maakt van je sociogram dan is het ook goed om onderscheid te maken tussen populaire kinderen, die ook echt geliefd zijn, en onaardige populaire kinderen, waar andere kinderen eigenlijk (een beetje) bang voor zijn, maar juist om die reden bij hen in de buurt zijn
De kracht van het sociogram
Neem jij het sociogram af? En maak je vervolgens ook een analyse? Woensdag had ik ook een opleidingsdag dat in het teken stond van de pijler Erbij Horen. Studenten van de Post HBO opleiding Specialist Klasse(n)Kracht duiken dan in de onderlinge verhoudingen van een klas. Altijd een dag met hele mooie aha’s en inzichten. Een van de studenten verwoorde het heel mooi: “Ik moet echt anders leren denken en dat betekent het ook voor leerkrachten dat je anders moeten gaan kijken en denken.” Ik kan daar alleen maar volmondig JA op antwoorden. Door te kijken naar de onderlinge verhoudingen in combinatie met de thermometer kun je heel veel te weten komen over het onderwaterprogramma van een groep.
Thermometer
Zo had een leerkracht het Sociogram ook afgenomen bij kleuters (ja houdbaarheid is een dag tot een uur, I know), en in combinatie met de thermometer werd heel erg duidelijk dat twee jongens sterk op elkaar gericht zijn, clownesk gedrag vertonen en samen gedrag ontwikkelen die zij zelf erg grappig vinden, en waar de rest van de klas last heeft. Het werd duidelijk dat dit tweetal door de groep werd uitgestoten. “Ze doen raar”. “Ik snap ze niet”. “Ze luisteren niet naar de juf” en meer van dit soort uitspraken. Ik vind dat boeiend. Vier- en vijfjarigen die al zo helder zijn in hun opvattingen. Deze twee jongens vonden overigens de juffen en de klas ook stom. Want ja die mopperden alleen maar. Vanuit dit bewustzijn gaan we op zoek naar positief gedrag van deze jongens, gaan we bewust nieuwe verbindingen maken tussen kinderen en zijn we nieuwsgierig naar de vraag of het clowneske gedrag een substituut is voor iets anders.
Wil je ook meer halen uit het Sociogram? Wist je dat er een online training klaar staat? Mocht je er meer over willen weten: Klik hier voor meer informatie.
Met verschillige groet,
Jelly
*Bron blog: https://www.oudersvannu.nl/kind/school/populariteit-bij-kinderen/