“Hoe krijg ik rust in mijn klas? Ik heb al van alles geprobeerd en ze blijven maar door de klas roepen, op elkaar reageren of zich overal mee bemoeien. Ik word gek van die onrust in mijn klas”.
Een klas waarbij kinderen sterk op elkaar reageren, zich overal mee lijken te bemoeien, voortdurend ruzie maken tijdens het buitenspelen, niet aan het werk gaan of blijven, brutaal zijn, waar kinderen buitengesloten worden of zelfs gepest, is een pittige klus. En soms komen daar nog ouders bij die klagen dat hun kind met buikpijn naar school gaat, niet naar school willen of met hoofdpijn thuiskomen.
Rust? De klas lijkt wel een slecht café vol vervelende klanten
Deze uitspraak las ik bij een filmpje van Klasse.be. Ik kan me er wel een beeld bij voorstellen. Een vervelende sfeer, een hoop geschreeuw over en weer, lauw bier en zure wijn. Op een filmpje van klasse.be wordt een voorbeeld gegeven hoe op eenvoudige manier de klas betrokken wordt bij de afspraak: stil werken in de klas. De leerkracht hanteert de parkeerplaats… Als een leerling een vraag heeft dan schrijft hij die op een post-it en parkeert hij deze op de parkeerplaats (een van tevoren bepaalde plek in de klas). Als je dan als leerkracht ziet dat er 4 of meer post-its hangen dan bespreek je die kort klassikaal. Effect: het geeft jou als leerkracht rust maar de leerlingen ook. Hier vind je het filmpje.
Het lijkt wel alsof ik op de markt sta
Wen prachtige uitspraak voor een situatie die ik regelmatig tegenkom in klassen. Groepsdynamiek gebeurt. Het is een samenspel van heel veel factoren met als leidend motief: Ik wil erbij horen, ik wil gezien worden. Op de manier waarop dit gebeurt heb je niet altijd grip. Je weet nl niet wat er in de hoofden van kinderen leeft. Hoe ze situaties interpreteren, hoe ze zich voelen over de dingen die gebeuren.
Hoe ver reikt je invloed als leerkracht, vraag je je misschien af. Ik denk veel verder dan dat je nu denkt.
Waarom is rust in de klas zo belangrijk?
Een klas waar het heel luidruchtig is, waar voortdurend lawaai is, betekent voor sommige leerlingen of een groot deel van de leerlingen dat ze zich niet kunnen concentreren. Ik kan dit beamen. Hoe vaak we uit de gesprekjes met kinderen niet terugkrijgen: ik wil dat het rustig is in de klas zodat ik beter kan werken, dat is niet te tellen.
Rust in de klas is eigenlijk Regie in de klas: Regie voeren op regels, routines en rituelen klinkt simpel, maar blijkt in de praktijk nog best lastig. Afspraken maken met elkaar is niet zo moeilijk. Het verlangen wat voor groep we willen zijn, ook niet. Maar er dan regie op voeren zodat er ook gebeurt wat iedereen graag wil, dat is voor heel veel leerkrachten een pittige opdracht.
Het antwoord op de vraag: Hoe krijg ik rust in de klas, zit hem allereerst in de opvatting die je hebt over gedrag. Ga je ervanuit dat kinderen zich als vanzelf goed gedragen? Vind je dit een taak van de ouders? Of zie jij het ook als onderdeel van het curriculum? Als was het maar omdat je je realiseert dat kinderen in je klas uit verschillende gezinnen komen waar verschillende waarden en normen gehanteerd worden.
Onderwijs gedrag, vertel het niet alleen
Ten tweede gaat het over het bewust aanleren van gedrag. Wat wil ik zien of horen?
Als je gedrag ziet als een combinatie van vaardigheden, competenties, gewoontes, neigingen, waarden en kennis (Bennet, 2022), betekent dit dat je het kunt (aan)leren.
Wat verwacht ik van mijn leerlingen? Ben ik daar duidelijk in? Ben ik daar volgbaar in? Of heb ik hierin vooral aannames waarbij ik verwacht dat ze dit ‘toch gewoon moeten kunnen’. Tijdens observaties zie ik heel vaak dat het voor kinderen helemaal niet duidelijk is wat er van ze verwacht wordt, laat staan dat het duidelijk is hoe dat eruitziet in concreet waarneembaar gedrag.
Het onderwaterprogramma van een groep
Ten derde gaat het over zich hebben op het onderwaterprogramma van een groep en weten hoe je daar regie op kunt voeren. Het onderwaterprogramma van een groep gaat over ongeschreven regels. Codes die niet formeel zijn afgesproken maar die ontstaan in de dagelijkse omgang met elkaar. Meestal bepaald door de informele leiders. Zijn dit positieve leiders dan zijn de ongeschreven regels vaak positief. Maar zijn dit negatieve leiders dan kun je te maken hebben met een fikse onderstroom.
Hoe kun je nu werken met het onderwaterprogramma? De eerste stap is zichtbaar maken, hardop uitspreken wat je waarneemt, oordeel loos. Met je waarneming breng je dat wat jou opvalt in het bewustzijn van de hele groep. Je kan in dit geval starten met de vraag hoe de klas het ervaart om niet een vast plek te hebben en de antwoorden steeds te verspreiden.
Dus als iemand iets zegt, stel je de vraag: wie herkent dit?
En dan: en voor wie is het anders? En wie herkent dat?
Je blijft vragen stellen. Als je het gevoel hebt dat alles er over gezegd is vat je samen wat je gehoord hebt. Dat zal iets worden dus aan de ene kant….en aan de andere kant is er ook…. En dan maak je de verbinding met de missie en stel je de vraag: Hoe willen we hier mee omgaan?
Klassenmanagement
Ten vierde gaat het natuurlijk ook over het voeren van een goed klassenmanagement. Klassenmanagement is in het kort alles wat je als leerkracht doet om het onderwijs goed te organiseren. Het zijn alle maatregelen die je neemt om ervoor te zorgen dat alles goed loopt in je klas. Dat leerlingen op hun plaats blijven zitten als dat nodig is, naar je luisteren, aan het werk gaan en vooral aan het werk blijven 😉. Hierbij moet je niet alleen maar denken aan de afspraken en de regels, maar ook aan de klasinrichting, de looproutes in de klas, de routines die er zijn, de lesinhoud, de manier van werken, de communicatie, de instructie de relatie tussen leerkracht en leerlingen, de relatie tussen leerlingen onderling
Wil je sterker worden in het regie voeren? Klik dan hier voor een geweldige tweedaagse training Klasse(n)Pad.
Met verschillige groet,
Jelly