Aan de slag met groepsdynamiek na de meivakantie? Dat heeft toch geen zin? Of toch wel?

Na de meivakantie is er altijd iets geks aan de hand. Ook in mijn hoofd. Het is namelijk de laatste periode van het schooljaar en op de een of andere manier maakt het woord ‘laatste’ in mijn hoofd onmiddellijk de verbinding met ‘het is al bijna vakantie’. Herken je dat? En daar kleeft meteen een gevaar aan. Want je zou wel eens kunnen denken dat sommige dingen dan geen zin meer hebben om aan te pakken. Stel nu dat je een groep hebt waar het niet lekker loopt. Wat doe je? Ga je met de groepsdynamiek aan de slag of zeg je “dat heeft nu toch geen zin meer, bovendien moet je dan na de zomervakantie weer opnieuw beginnen”.

Groepsvorming

Groepsvorming vindt niet alleen aan het begin van het jaar plaats, maar een proces is dat 40 weken lang duurt. Elke nieuwe leerling die zich bij de groep voegt, elke (klein) conflict kan van invloed zijn op de harmonie en het welzijn van de groep.

Stel je eens een prachtige tuin voor, vol bloeiende bloemen en weelderig groen. De zon straalt en alles lijkt perfect in balans. Naarmate de zomer ten einde loopt, begint de tuin langzaam te verwelken. De bloemen verliezen hun kleur, de bladeren vallen van de bomen en de sfeer in de tuin wordt wat somberder.Stel dat de tuinman nu denkt dat er niks meer te redden valt. Hij laat de verwelkte bloemen aan hun lot over, verwaarloost het gras en laat het voor wat het is. Hij denkt dat het toch geen zin meer heeft omdat het einde van het seizoen nadert en er niets meer gedaan kan worden om de tuin te herstellen.

Groepsdynamiek

Deze metafoor weerspiegelt voor mij de bovengeschetste situatie, wanneer je als leerkracht denkt dat er niets meer kan worden veranderd aan een groep, dat groepsvorming geen zin meer heeft, raak je voor je het weet, ontmoedigt. Dit verslechtert onmiddellijk de groepsdynamiek, waardoor de sfeer in de klas negatiever wordt.

Maar wat nu als je net als een tuinman de potentie begrijpt van een groep, dat je weet dat een groep altijd afhankelijk is van jouw regie, dan besef je dat groepsvorming 40 weken lang van belang is. Dat je weet dat ten diepste een groep het graag goed wil hebben met elkaar. Dat, hoe klein je de stappen ook maakt, jij als leerkracht altijd het verschil maakt. Zelfs in de laatste weken 8 weken.

Voorbeeld van een groep

Mijn sterkste voorbeeld hierin is een groep waar het echt een puinhoop was, waar de leerkracht op breken stond en de directeur (met de hete adem van de ouders in zijn nek) de wens had om ervoor te zorgen dat de groep met een goed gevoel de vakantie in zou gaan. Is dat gelukt? Jazeker. De leerkracht is helaas ziek naar huis gegaan, maar we hebben ervoor gezorgd dat de klas de beste leerkrachten kregen die er waren in de school, en er is keihard gewerkt aan de sfeer in de klas. En geloof het of niet, het is ons gelukt. Kinderen opgelucht, ouders opgelucht.

Twee maanden, dat zijn acht weken, dat is een vijfde deel van het schooljaar. Dat is dus dezelfde periode als tussen de zomervakantie en de herfst. Daar gebeurt altijd ontzettend veel. Pak de energie die je hebt bij de start van het nieuwe schooljaar. Verwaarloos niet de metaforische tuin van een klas. Zelfs aan het eind van het schooljaar, kun je nog steeds de groep inspireren om te veranderen en te zorgen voor een mooie nazomerse bloei.

4 Tips om mee aan de slag te gaan

1. Neem de tijd om samen met de leerlingen terug te kijken op het afgelopen schooljaar. Waar staan we nu als groep? Wat zijn hoogtepunten, uitdagingen en leermomenten geweest. Nog beter: ga in kleine groepjes gesprekken voeren. Het liefst door iemand anders dan de leerkracht. Dit omdat jij onderdeel bent van het systeem. Maak eventueel gebruik van de vragen dop blz. 202 uit het boek Klasse(n)Kracht met RESPECT voor de klas. Haal op waar de groep tevreden over is en waar ze graag in zouden willen groeien.
2. Groepsactiviteiten: organiseer groepsactiviteiten waarbij samenwerking en teamwerk centraal staan. Denk aan ‘de vloer is lava’ of ‘het moeras’. Verder kun je ook denken aan creatieve projecten. Door samen te weken en elkaar te ondersteunen, versterken leerlingen hun onderlinge band.
3. Waardering: besteed aandacht aan het erkennen en waarderen van de bijdragen van elkaar leerling in de groep. Hoe zit het met de strookhuishouding? Moedig leerlingen aan om het beste van zichzelf te laten zien. Ga aan de slag met complimenten.
4. Gemeenschapsprojecten: bedenk samen met de klas een project waarbij ze kunnen laten zien en ervaren hoe ze een positieve impact kunnen hebben op anderen. Dit kan iets zijn buiten de school, maar kan ook iets zijn binnen de school. Denk aan kleuters.

Jij bent de tuinman

Een tuinman kan de bloemen niet dwingen om te bloeien, maar kan wel zorgen voor de juiste omstandigheden waarin ze kunnen floreren (Biesta). Zo kun je leerlingen niet dwingen om iets wel of niet te doen, maar je kunt wel een inspirerende en stimulerende omgeving creëren waarin je samen kunt blijven leren en oefenen. Blijf de bloemen water geven, hark de bladeren aan, verwaarloos je tuin niet. Blijf zien dat jij de tuinman bent, dat jij het verschil maakt.

Heb jij ook een vraag rond groepsvorming of groepsdynamiek die je graag beantwoord wilt zien in een blog? Laat het met weten.

Ik wens je een hele fijne week

Met verschillige groet,

Jelly