Ik liep van de week m’n rondje door het bos en ik hoorde ineens geritsel naast me. Ik stond stil, luisterde en keek om me heen en zag daar een egel door de bladeren heen scharrelen. Meteen een foto maken natuurlijk. Wat alles wat ik tijdens mijn wandelingen in het wild tegenkom, leg ik vast 😉. Ik heb ‘al’ een ringslang (2x), een vos, herten, paarden en een egel gespot. 

Tijdens het wandelen ben ik vaak (onbewust) aan het nadenken over het blog van de week. En toen ik naar de foto keek, moest ik meteen denken aan de metafoor van Prikkel en Donsje uit de Transactionele Analyse (een psychologische benadering die relaties en interacties tussen mensen analyseert). Ik was ooit eens op een school waar ze met deze metafoor werkten in de onderbouw. 

Hoe maak je jonge kinderen bewust van het effect van hun gedrag op anderen? 

Jonge kinderen moeten eigenlijk alles nog leren. Het sociaal op een prettige manier met elkaar omgaan gaat niet vanzelf. Bewust maken van het effect van hun gedrag op anderen is daarbij heel belangrijk. Dit helpt hen niet alleen om conflicten beter te begrijpen en op te lossen, maar ook om empathie te ontwikkelen en constructief met emoties om te gaan. 

In de metafoor van donsje en prikkel staat het donsje voor vriendelijke, zachte communicatie en gedrag dat de ander een goed gevoel geeft. 

De prikkel vertegenwoordigt scherp, pijnlijk of kwetsend gedrag dat de ander pijn doet of van slag brengt. Het mooie van deze metafoor is dat het kinderen op een eenvoudige en visuele manier helpt om hun gedrag te herkennen en de impact ervan in te zien. Het helpt om bewust te worden van het effect van hun gedrag op anderen. 

Ook voor kinderen wiens taalontwikkeling om wat voor reden dan ook een achterstand heeft en vaak kiezen voor een fysieke taal, helpt deze metafoor. 

Het Donsje: zachte, positieve communicatie

Zo is een donsje zacht, licht en geruststellend. Wanneer kinderen vriendelijk spreken, rustig zijn of lief voor een ander zijn, voelen anderen zich vaak goed en comfortabel. Dit is het effect van het donsje. Je kunt niet visualiseren en zintuiglijk maken door iets zachts aan te laten raken. 

Donsje<br />

Je legt ondertussen aan kinderen uit dat woorden en daden de ander een fijn gevoel kunnen geven, alsof ze door een zacht donsje worden aangeraakt.
Dit helpt hen om het verband te zien tussen hun positieve gedrag en de prettige sfeer die dit creëert. Voorbeelden van “donsjes” kunnen zijn: vriendelijk praten, glimlachen, helpen of op een zachte manier een probleem oplossen.

Oefening met kinderen:

  • Vraag aan kinderen hoe ze zich voelen wanneer iemand ze een compliment geeft of een knuffel. Vergelijk dit met het gevoel van een donsje dat zachtjes op je huid valt.
  • Geef voorbeelden van situaties waarin ze zich als een donsje gedragen hebben. Bespreek hoe dit voor de ander moet hebben gevoeld.

De Prikkel: scherp, kwetsend gedrag

De prikkel daarentegen staat voor scherp, kwetsend gedrag. Net zoals een prikkel pijn doet als hij je prikt, zo kunnen woorden of daden van kinderen een ander pijn doen, ook al is het misschien niet hun bedoeling. Boze woorden, schreeuwen, duwen of pesten voelen aan als een prikkel – het steekt, het doet pijn en kan iemand verdrietig of boos maken.

Prikkel

Kinderen begrijpen vaak niet meteen dat hun gedrag een ander echt kan raken, vooral als ze zelf gefrustreerd of boos zijn. Door de prikkelmetafoor te gebruiken, kun je dit inzichtelijk maken. Je legt uit dat iedereen wel eens prikkelend gedrag vertoont, maar dat het belangrijk is om te leren hoe we dit kunnen veranderen in een “donsje”.

Oefening met kinderen:

  • Vraag de kinderen of ze ooit pijn hebben gevoeld door wat iemand tegen hen zei of deed, en vergelijk dit met de pijn van een prik.
  • Speel situaties na waarin ze de prikkel gebruikten en bespreek hoe de ander zich voelde. Vraag hen hoe ze dat hadden kunnen omzetten in een donsje.

De kracht van de metafoor

De kracht van de metafoor van het donsje en de prikkel ligt in de eenvoud. Het is een toegankelijk beeld dat jonge kinderen snel begrijpen en kunnen toepassen. Je kunt deze metafoor op verschillende manieren integreren in de dagelijkse interacties met kinderen:

  1. Reflecteren na een conflict: Wanneer een conflict is ontstaan tussen kinderen, kun je ze vragen of hun gedrag als een donsje of een prikkel aanvoelde voor de ander. Dit helpt hen om direct na te denken over de impact van hun gedrag.

     

     

  2. Complimenten uitdelen: Wanneer een kind zich vriendelijk of behulpzaam gedraagt, kun je hen prijzen door te zeggen dat hun gedrag “aanvoelde als een donsje voor de ander”. Dit moedigt hen aan om dat positieve gedrag voort te zetten.

     

     

  3. Bijsturen bij negatief gedrag: Als een kind boos is of ruzie maakt, kun je hen vragen of ze zich bewust zijn dat ze als een prikkel handelen. Door het gesprek op deze manier te openen, vermijd je directe kritiek en nodig je het kind uit om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag.

Door dit beeld consequent te gebruiken, ontwikkelen kinderen empathie, zelfreflectie en verantwoordelijkheid te nemen voor hun acties. Het stelt hen in staat om situaties beter in te schatten en bewust te kiezen voor zacht, vriendelijk gedrag – om vaker een donsje te zijn en minder een prikkel.

Of het nu thuis of in de klas is, deze simpele metafoor helpt bij de emotionele en sociale ontwikkeling van jonge kinderen.

Ik wens je een fijne week!
Met verschillige groet,
Jelly.