Steeds meer kinderen in Nederland krijgen te maken met pesten. De mate waarin kinderen gepest worden, neemt helaas nog steeds toe. Zo blijkt uit een recent rapport van de onderwijsinspectie dat het aantal gemelde pestincidenten in schooljaar 2023-2024 steeg van 1005 naar 1270 dossiers, een toename van ruim 25%. Dit zijn slechts de geregistreerde gevallen; het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk nog hoger, aangezien veel incidenten niet worden gemeld. 

Tegengaan van pesten lijkt niet te lukken

De inspectie stelt dat scholen onvoldoende slagen in het tegengaan van pesten en dat er dringend actie nodig is om deze groeiende problematiek aan te pakken. In een boek las ik “we zijn er als samenleving niet in geslaagd om de vaardigheden te doceren en de neiging te cultiveren om elkaar te behandelen met vriendelijkheid, gulheid en respect” . 

Zo sprak ik van de week een van de licentie specialisten die mij vertelde dat er in de leeftijdsgroep 14 -21 onder jongens een verharding plaats vindt. Harde grappen naar elkaar toe en ook veel seksueel overschrijdend gedrag. Zorgelijk. Maar terug naar het pesten op de basisschool. 

Waarom wordt er eigenlijk gepest?

Pesten kent verschillende oorzaken. Kinderen kunnen pesten om uiteenlopende redenen, waaronder:

• Jaloezie: Het slachtoffer wordt gepest omdat het bijvoorbeeld populair, slim of getalenteerd is.
• Onzekerheid: Pesters voelen zichzelf onzeker en proberen door anderen te kleineren hun eigen positie te versterken.
• Stoer willen doen: Om indruk te maken op leeftijdsgenoten en erbij te horen.
• Impulsiviteit: Sommige kinderen handelen zonder na te denken over de gevolgen.
• Concurrentie: Vooral in prestatiegerichte omgevingen kan competitie leiden tot pestgedrag.
• Verveling: Kinderen die zich vervelen zoeken soms spanning en uitdaging in het pesten van anderen.
• Afreageren van frustraties: Pesters hebben vaak zelf problemen en zoeken een uitlaatklep.
• Zelf gepest zijn: Sommige pesters hebben in het verleden zelf pesterijen ervaren en willen dit anderen aandoen om de controle terug te krijgen.
• Groepsdruk: Een individu kan meegaan in pestgedrag om niet zelf het slachtoffer te worden.
• Lachen als beloning: Wanneer een grapje niet wordt begrensd en anderen meelachen, kan dit leiden tot structureel pestgedrag.

De invloed van het gezin

Het gezin speelt een cruciale rol bij het ontstaan en in stand houden van pestgedrag. Opvoedingsstijlen, huiselijke sfeer en ouderlijk gedrag hebben invloed op hoe kinderen met anderen omgaan. Kinderen die thuis weinig warmte en structuur ervaren, kunnen dit compenseren door op school dominant of agressief gedrag te vertonen. Omgekeerd kunnen kinderen uit overbeschermde gezinnen minder goed omgaan met tegenslagen en daardoor eerder slachtoffer worden. Ouderlijk voorbeeldgedrag, zoals roddelen, schelden of agressie, kan eveneens bijdragen aan pestgedrag.

De invloed van school

Scholen vormen een belangrijke sociale omgeving waarin pestgedrag kan ontstaan en groeien. Factoren die pesten in de hand werken zijn onder andere:

• Gebrek aan toezicht: Op plekken waar weinig toezicht is (zoals het schoolplein of online platforms) komt pesten vaker voor.
• Onvoldoende interventies: Als scholen pesten niet tijdig signaleren en effectief ingrijpen, voelen slachtoffers zich machteloos en krijgen pesters vrij spel.
• Klasdynamiek: In klassen met een sterke hiërarchie of groepsdruk zijn sommige kinderen kwetsbaarder voor pesten.
• Onduidelijk beleid: Wanneer scholen geen duidelijke gedragsregels hanteren, kan pestgedrag gemakkelijker ontstaan.

De invloed van sociale media

Met de opkomst van sociale media is pesten niet langer beperkt tot het schoolplein. Cyberpesten heeft een enorme impact, omdat het 24/7 doorgaat en vaak anoniem gebeurt. Denk aan het verspreiden van roddels, beledigende berichten of het buitensluiten van iemand in groepschats. Doordat online pesten zich buiten het zicht van volwassenen afspeelt, voelen slachtoffers zich vaak nog machtelozer.

De rol van peergroups

Vriendengroepen en klasgenoten hebben een grote invloed op pestgedrag. Kinderen die deel uitmaken van een groep waarin pesten wordt goedgekeurd of genegeerd, zullen sneller meedoen of zwijgen. Andersom kunnen positieve peergroups juist helpen om pesten te verminderen door slachtoffers te steunen en pesters aan te spreken op hun gedrag.

Hoe pakken we dit toch gezamenlijk aan?

Scholen, ouders en beleidsmakers moeten samenwerken om pesten structureel aan te pakken. Dit begint met bewustwording, heldere gedragsregels en actieve betrokkenheid van docenten en ouders. Door het creëren van een veilige en inclusieve schoolcultuur, het stimuleren van weerbaarheid bij kinderen en het inzetten van effectieve anti-pestprogramma’s kan de vicieuze cirkel van pesten worden doorbroken.

De stijging van het aantal meldingen is een zorgwekkende ontwikkeling die vraagt om een gerichte en gezamenlijke aanpak. Alleen zo kunnen we een veilige leeromgeving voor alle kinderen garanderen.

Hoe het anders kan?

Ik wil blijven geloven dat het anders kan. Ik wil me blijven inzetten voor een schoolomgeving waar kinderen zich veilig voelen. Ik zie de veranderingen in klassen wanneer we tijd en aandacht besteden aan alle kinderen. Wanneer we met elkaar het gesprek voeren over erbij horen en er niet bij horen. Over gezien worden en niet gezien worden. Ik ben er echt van overtuigd dat kinderen niet willen pesten of buitensluiten. Maar ze doen ook maar wat. En als wij ze daar als volwassenen niet bij helpen, gaat het niet lukken. 

Morele Ontwikkeling

“Ik weet dat de term ‘morele’ ontwikkeling’ tuttig  klinkt” schrijft David Brooks in De kunst van mensen kennen. En: “Naarmate scholen meer gefixeerd zijn geraakt op carrière scores gingen ze zich minder zorgen maken over het afleveren van leerlingen die rekening hielden met anderen”. 

Ik geloof dat we aan de bak moeten met z’n allen. Mensvorming, persoonsvorming, groepsvorming; wie ben ik, wie wil ik zijn in relatie tot de ander, hoe ga ik met anderen om. Hoe ben ik een fijne klasgenoot, hoe ben ik een fijne vriend(in), hoe ben ik een fijn mens? Dat begint al in groep 1. Klasse(n)Kracht maakt zich er ❤️ voor, hand in hand met Klasse(n)Pad 👣. 

Ben jij op zoek hoe jij voor jou klas het verschil hierin kan maken? Dan raad ik je absoluut de training Klasse(n)Pad aan. Klik hier als je daar meer over wilt lezen. 

Mocht je volgende week vakantie hebben: Geniet ervan! Ik hoop dat de zon ons gaat verwarmen… ik snak er naar 😃. 

Met verschillige groet,

Jelly.