Een van de mooie kanten van dit vak is dat ik regelmatig onrust in een klas mag observeren. Totaal onbevooroordeeld mag ik wat om me heen kijken, voelen wat er te voelen valt, ruiken, proeven, horen en onderzoeken wat dat wat ik waarneem zou kunnen betekenen.
Hoe ziet onrust in de klas eruit.
Ik ben in groep 8, het is middag, ik denk zo rond 14.30 uur en de leerkracht had het oefenen van een toets op haar programma staan. Ze legde ook uit waarom het belangrijk was en wat het doel ervan was. So far so good. Maar toen begon het. Een groot deel van de groep had hier niet zo’n zin in, en zag er het nut ook niet van in. Dus daar gingen ze:
- Een leerling vertelde dat het voor hem geen enkele betekenis had om deze toets te maken omdat hij al ingeschreven stond op een VO-school.
- Een andere leerling gaf aan dat hij daar nu echt geen energie meer voor had.
- Weer een andere leerling had hoofdpijn.
- Andere leerlingen ging een stripboekje lezen.
- Drie leerlingen met dyslexie kregen de toets voorgelezen waardoor de andere leerlingen aangaven zich zo niet te kunnen concentreren
Goochelen met aandacht 
Alsof ze het met elkaar afgesproken hadden wisten ze elke keer de leerkracht haar aandacht te vangen door ergens een vraag over te stellen. Met als gevolg dat de onrust in de klas toenam. Er werden relevante vragen gesteld, maar die hadden verder niets te maken met de toets. En zo werd de aandacht van de juf steeds even ergens anders naar toe geleid. Meesterlijk om te zien. En ik dacht bij mezelf: oef dat is toch best moeilijk om steeds bij jezelf te blijven en de focus van de kinderen op de plek te houden waar je ze hebben wilt.
De leerkracht hield echter voet bij stuk. Dit moest echt gebeuren, was belangrijk etc. Ik kon me goed in de leerkracht verplaatsen, maar ik kon me gezien het tijdstip ook in de kinderen verplaatsen.
Waarom ontstaat onrust in de klas?
Ik was getuige van groeiende onrust. De onrust nam zwel bij de groep toe maar ook bij de leerkracht. En de oorzaak hiervan lag niet aan het klassenmanagement.
Hier was duidelijk sprake van sabotage gedrag .Als leerlingen op de sabotagelijn zitten (geldt overigens voor iedereen) wordt aan een bepaalde behoefte geen gehoor gegeven. Wat had er gebeurd als de leerkracht had benoemd wat ze waarnam en het probleem even in het midden had gelegd. Ik hoor dat jullie geen zin hebben in de toets, sommigen geven aan moe te zijn, hoofdpijn te hebben en ik zie sommige kinderen onderuitgezakt zitten, nors kijken en zelfs sommigen die en stripboek zijn gaan lezen. Ik wil graag dat we dit gaan doen om die en die reden, en ik merk aan jullie dat jullie er absoluut geen zin in hebben. Hoe gaan we dit oplossen? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we allebei hier een win-win situatie van kunnen gaan maken.
De sabotagelijn en onrust in de klas
Kennis van de sabotagelijn helpt je enorm om bepaalde onrust te kunnen duiden. Door het gedrag te herkennen kun je de verbinding maken met iets wat daaronder zit. De sabotagelijn is afkomstig van Myrna Lewis (Deep Democracy). Als je op de sabotagelijn zit is dat een indicatie dat iemand het niet eens is met de heersende opvatting. Dit kan openlijk maar dit kan ook verdekt. Wat had ik gezien:
- Grapjes
- Smoesjes
- Opzettelijke tegenwerking
- Vertraging
- Staking (het gewoon niet doen)
Hoe geef je leiding aan de onrust in de klas? 
Als dit gebeurt in je klas kun je stug volhouden aan je voornemen. De kans bestaat dat je ergens geïrriteerd raakt. En er treedt een verschuiving op van structuur biedend naar dominantie. Van duidelijk en vriendelijk leidinggeven naar gedrag wat gericht is op gehoorzaamheid. Je wilt natuurlijk het liefst dat leerlingen in het standje volgzaamheid gaan staan. Maar dat is in groep 8 natuurlijk niet altijd makkelijk en krijg je dus soms als reactie de weerstand: Niet luisteren, rebels, zeuren, pruilen, ja zeggen en nee doen.
Als leerkracht moet je dan kunnen schakelen. Eerst weer contact maken en ook de leerlingen betrekken bij de oplossing. Nu kun je zeggen: maar ik vind gewoon dat ze moeten doen wat ik zeg. Dat kan…maarrr zoals je ziet: dat zijn ze niet van plan. Dus dan zijn er twee manieren: Dreigen met straf en de relatie verstoren of samen onderzoeken hoe dit op te lossen.
Vier opvoedingsstijlen
Leo Pauw haalt in zijn boek ‘van gedragsregulering naar opvoeding’ Baumrind aan. Baumrind onderscheidt vier opvoedingsstijlen op basis van de begrippen controle en ondersteuning/betrokkenheid. Betrokkenheid is de horizontale lijn en verticaal de lijn van controle. Dit geeft vier vakken.
Wat is van nature jouw leerkracht-stijl? Waar beweeg jij je op de lijn ‘Sturing/Controle’? En waar beweeg jij je op de lijn van Ondersteuning/Betrokkenheid? En levert dit het gewenste effect, ook op de langere termijn?
En wat doe jij als leerlingen zich niet aan de regels/afspraken houden? Of grensoverschrijdend gedrag laten zien? Waar staat dan jouw kruisje op de lijn van veel/weinig controle en veel/weinig ondersteuning? Ben je nog effectief in je leerkrachtgedrag? Of merk je dat je blokkeert? of schuif je op naar een stijl van leiding geven die niet het gewenste effect geeft?
Herken je dit? Dat leerlingen gaan saboteren? Wat doe jij dan? Zou je er meer over willen leren? Klik dan hier
met een verschillige groet,
Jelly