Naar aanleiding van mijn blog ‘Rolklem’ kreeg ik een prachtige reactie van Inge. Daarom…Nog een Rolklem: “…Nu je schrijft over leerlingen die klem zitten in een rol, moet ik denken aan een leerling bij ons op school. Het lijkt erop dat een jongen bij ons op school, zodra het op winnen of verliezen aankomt, alleen maar kan reageren met enorm boos worden (soort ontploffen).
Vaak gaat er dan wel een flauwe opmerking of sarrend gedrag van een ander aan vooraf. Sommige leerlingen weten heel goed dat deze leerling dan zo reageert (met enorm boos worden en anderen dan wil slaan of schoppen) en toch maken ze dan nog snel tegen hem een flauwe of gemene opmerking tijdens het sporten.
Kan het zijn dat deze leerling klem zit in deze rol? Nu ik jouw verhaal zo lees, lijkt het wel of hij degene is die voor deze groep het nare gevoel van het verliezen op zich neemt of woorden aan geeft. Als leerkrachten hebben we het nl. al vaak over deze groep gehad dat het opvallend is hoe slecht ze tegen verliezen kunnen. Anders gezegd: hoe ze verliezen vaak op hun eigen persoon betrekken…”
Rolklem?
Dit zijn voor mij cadeautjes. Wat een bijzonder mooi voorbeeld van een Rolklem. Deze leerling doet (onbewust) iets voor de hele groep. En de groep besteedt hun eigen gevoelens t.a.v. het ‘niet tegen hun verlies kunnen’ uit. Deze leerling is misschien wel degene die het minst tegen verliezen kan, en dus lijkt het alsof hij de enige is met deze gevoelens, gedachten en gedragingen. De groep kan nu net doen alsof zij ‘normaal’ zijn en hij niet. En zo krijg je een splitsing in de groep. De groep wekt zo de illusie dat een bepaalde negatieve eigenschap uitsluitend toe te schrijven is aan één klasgenoot.
Fascinerend
Fascinerend toch die groepsdynamiek? Dit is het onderwaterprogramma van een groep. Als een groep bepaalde negatieve gevoelens niet kan hanteren, worden ze geprojecteerd op een leerling uit die groep. Het is een vorm van jezelf goed voelen ten koste van een ander. En het trieste is dat deze leerlingen vaak ook alle negativiteit van ons als volwassenen over zich heen krijgt omdat hij ‘agressief’ gedrag laat zien. En zo zie je soms jaren een bepaald thema, patroon in een groep doorleven. Pas op het moment dat het patroon bewust gemaakt wordt, of het eigenlijke thema ‘ontdekt’ wordt, kan de groep verder groeien.
Stel je herkent dit in jouw groep. Wat kun je doen? Als eerste nodig ik je uit om naar de basistraining Klasse(n)Kracht te komen 🙂 waar we stil staan bij dit en meerdere mechanismen die spelen in het onderwaterprogramma. Daarnaast is het belangrijk om je te realiseren dat dit onbewuste processen zijn. In de onderstroom van een groep spelen zich niet bewuste processen af. Deze processen worden niet gestuurd door rationele processen. Dit is wat we ook wel het collectieve onbewuste noemen. Er wordt niet ergens in de groep besloten dat deze leerlingen alle gevoelens van winnen en verliezen geprojecteerd krijgt. Het gebeurt gewoon.
Wat te doen?
Als je als leerkracht of als team bewust wordt van de ‘verborgen’ agenda van de groep, kun je het bespreekbaar maken. In dit geval zou je dit inzicht eens kunnen bespreken met de groep. Ik herinner me een uitspraak in de coachingskalender: ‘Als je datgene wat zich onder tafel afspeelt op tafel legt, kun je zaken doen’. Het feit dat je je waarnemingen deelt met de groep, en ook vraagt of ze dit herkennen kan al een prachtig begin zijn. Vaak ‘vergeten’ we om met onze kinderen in gesprek te gaan. Je zult verbaasd zijn over de kinderen die je precies kunnen vertellen wat er gebeurt en waarom dat volgens hen zo is. Voorwaarde is dat je je als een OEN opstelt: Open, Eerlijk en Nieuwsgierig.
Wat is het onderliggende thema dat speelt in de groep? Is dat omgaan met boosheid? Is dat het thema ‘winnen en verliezen’ ? Welke gevoelens kan de groep (nog) niet aan en besteden ze nu uit?
Misschien heb je zelf ook wel ervaringen/herinnering met ‘niet tegen je verlies kunnen’ of met boosheid? Mocht/mag je boos zijn? Of kreeg/krijg je dan de volle laag? Vaak zijn dit verboden gevoelens. Je ‘moet’ tegen je verlies kunnen, terwijl je ontzettend graag wilt winnen. Het gaat er eigenlijk om dat kinderen het gevoel gaan krijgen dat niet tegen je verlies kunnen er ook bij hoort. Niet op de persoon spelen want daardoor zou iemand ook vaster in zijn rol kunnen zitten. Maar het breder maken, herkenbaar maken, het oké vinden. Het is ook met hart en ziel je ergens in kunnen gooien. Wat een mooie eigenschap is dat.
Groepsmissie
En als je werkt vanuit een groepsmissie dan kun je nog een stap verder gaan met de klas. Wat zouden we kunnen doen om dit patroon te veranderen? Hoe kunnen we elkaar hierin helpen, ondersteunen? Hoe kunnen we allemaal even balen als we verloren hebben?
Veel succes! Ik wens je mooie gesprekken met de kinderen!
Heb jij voorbeelden van leerlingen in je klas die klem zitten in hun rol? Wil je het met mij delen? Schrijf dan een reactie in het commentaarveld hieronder!
Wil je meer Klasse(n)Kracht? Klik dan hier
En verder: DEEL dit artikel met jouw netwerk, door op de Tweet, Like, Share of Google+ knoppen te klikken, zodat ook de mensen in jouw netwerk kennis kunnen maken met Klasse(n)Kracht.
Met een verschillige groet,
Jelly