Leraar voelt zich vaak onmachtig, kopte de Volkskrant een paar jaar geleden. Toen ik dat las ging ik in mijn herinnering onmiddellijk terug naar een situatie zo’n 30 jaar geleden. Ik was denk ik twee jaar leerkracht. Viel in voor een zieke collega en kreeg het aan de stok met een meisje in die klas. Zij wilde niet doen wat ik vroeg. En dat herhaaldelijk. Ze verstoorde de les en ik kreeg haar niet mee. Er was duidelijk een ‘strijd om de macht’ gaande. Ik voelde me onmachtig. Ten einde raad ‘verzocht’ ik haar de klas te verlaten: “En nu eruit!!”
En dat deed ze niet. Wat nu!? Ook ik maakte me schuldig aan het vergrijp van haar vastpakken en haar met ‘dwingende’ hand de klas uit te zetten. Het ergste was eigenlijk nog wat ik dacht. Dit meisje haar linkerarm zat in het gips. Ik dacht “ook al breek ik zo meteen je andere arm, eruit ga je…!”. Van die gedachte schrok ik enorm. En ik verslapte mijn greep onmiddellijk.
Waar waren al mijn pedagogische opvattingen, meningen gebleven over hoe kinderen op te voeden en te begeleiden? Ik had heus wel een verantwoorde pedagogische visie. Maar die was ver te zoeken op het moment dat ik me ‘bedreigd’ voelde en mijn angstmechanisme het van mij overnam.
Dit voorval noem ik vaak in mijn trainingen omdat ik van binnen uit weet hoe het is om je onmachtig te voelen en hoe het je soms tot handelingen brengt waar ik tot op de dag van vandaag niet trots ben. Ik snap hoe het werkt, maar dat is geen excuus. Dit voorval is voor mij de aanleiding geweest om met mezelf het onderzoek te doen naar hoe het ‘zo ver was gekomen’. En hiermee legde ik de basis van mijn persoonlijk meesterschap, wat later de 4e pijler in de RESPECT-aanpak werd. De spil waar alles om draait.
Als een leerling grensoverschrijdend gedrag vertoont kan dit jouw gevoel van veiligheid aantasten. Dit geeft een onmachtig gevoel en kan angst oproepen. Als je je angstig voelt neemt je reptielenbrein het over. Het schakelt het vecht-/vlucht- of bevriezingsmechanisme in. Het gedrag van de ander ‘herinnert’ je aan de momenten dat je in jouw veiligheid bent aangetast (meestal op jonge leeftijd) en toen niets aan de situatie kon veranderen. Leerlingen die niet doen wat jij van ze vraagt, kunnen je in het hier en nu triggeren, op iets wat hoort bij het toen en daar. Dit maakt dat jij je bedreigd voelt (maar daar zijn we ons vaak niet bewust van).
Bij grensoverschrijdend gedrag past de emotie boos. Deze boosheid maakt dat je een halt roept aan dit grensoverschrijdende gedrag. Door in deze situatie te reageren met ‘vechten’ of ‘vluchten’ roep je geen halt toe aan het grensoverschrijdende gedrag van de ander. En dit is het onderzoeksgebied van jou als leerkracht, als mens. Wanneer kom jij daar terecht. Wanneer voel jij je machteloos of angstig? Wat zijn jouw triggers? Wat moeten leerlingen doen om jou over de rooie krijgen? Welk gedrag maakt dat jij je bedreigd voelt? Wat moeten ze doen om jou echt heel boos of heel machteloos te laten voelen en hoe ga je dan reageren? Dit is jouw ‘onderwater’ programma.
Omgekeerd speelt zich in feite hetzelfde patroon af. Het kind kan zich ook bedreigd voelen en ‘installeert’ ook zijn vecht/vlucht mechanisme. Het resultaat: twee botsende ijsbergen. Vanuit het kind is het ook belangrijk om te weten wat zijn of haar triggers zijn. In een ontspannen sfeer, is het niet moeilijk om sensitief en responsief te zijn, maar juist als het spannend wordt dan verliezen we het overzicht en worden we in de situatie “gezogen”.
Als je jezelf niet herkent in ‘vechten’ kijk dan eens of je jezelf herkent in ‘vluchten’ of in ‘bevriezen’. Ik zie ook vaak leerkrachten niet reageren op grensoverschrijdend gedrag. En zij ‘kiezen’ dus een andere route.
- Hoe ga jij om met grensoverschrijdend gedrag?
- Wat zijn jouw triggers?. Wanneer wordt jij ècht boos?
- Bespreek dit met collega’s en zoek naar oplossingen. Zorg voor een ‘Eerste Hulp Bij Triggermomenten’.
- Ga op tijd de klas uit en laat je niet meesleuren door je ‘onderwaterprogramma’.
- Vraag begeleiding om te groeien in je persoonlijk meesterschap.
Zorg dat je het Verschil maakt!
met een verschillige groet,
Jelly