Afgelopen week had ik een mooi gesprek met een leerkracht, intern begeleider en onderwijsassistent. Het betrof een ‘op hol geslagen’ kleutergroep. Twintig van die guppen bij elkaar en ze weten zo jong al aardig wat mensen het hoofd te breken. Sommige kinderen nemen veel te veel ruimte in en andere kinderen nemen veel te weinig ruimte in. Voelen zich niet OK in deze groep. Gillend op de grond, oppositioneel gedrag, je niet houden aan afspraken, geen Wij-gevoel, maar vooral een Ik-gevoel. Het effect is dat het sociaal steeds onveiliger wordt in de klas.
Hart weer helemaal open
En terwijl we zo aan het praten waren ging mijn ‘orthopedagogen-hart’ weer helemaal open. In gedachten was ik terug bij een groep, vermoedelijk heb ik het al eens eerder verteld, die volledig de weg kwijt was, als er al een weg was. Voortdurend ruzie, sterk op elkaar letten, alles zien als een aanval; onveiligheid alom. De eerste vraag was: wat is hier nodig om een veilige basis te creëren, want uit hun gedrag viel wel duidelijk op te maken dat zij zich verre van veilig voelden.
Allemaal hun eigen plek
Vraag me niet waar het vandaan kwam, maar ik hoorde mezelf zeggen: we gaan iets doen, wat ik nog nooit eerder heb gedaan. We gaan deze kinderen allemaal hun eigen plek geven. Schotjes ertussen. Hun plek. Mag niemand anders zitten. Volgens mij was iedereen onder de indruk van mijn voorstel. Incluis mezelf. En zo gezegd, zo gedaan. Natuurlijk was dit niet wat we wilden, maar we wisten ook, dat wat er was, dramatisch was. Voor de kinderen en voor de leerkracht.

Een ‘fiep’
In die groep zaten verschillende kinderen met een diagnose ASS en ADHD. Ik had ooit eens een studiedag bijgewoond over autisten waar ze een mooi verhaal hadden over een ‘fiep’. Een ‘fiep’ is een hyperfocus op een bepaalde interesse, een patroon van gedrag of een belangstelling voor iets of activiteit dat ontspannend werkt, even weg kunnen kruipen in je eigen wereld. Een wereld die veilig is en waar je helemaal jezelf kunt zijn. Meestal werd (wordt?) een ‘fiep’ afgepakt omdat de aandacht dan veel te veel naar de ‘fiep’ gaat, maar in dit geval gebruikten wij hem om kinderen tot rust te brengen.
De boel ontploft
De kinderen in deze groep werden naar school gebracht met een busje. Tussen opstaan en op school arriveren was vaak al zoveel gebeurd dat de meeste kinderen al in het ‘rood’ de klas binnen kwamen of in ieder geval in het ‘oranje’. Je kunt je voorstellen dat er dan maar heel weinig hoefde te gebeuren voor de boel ontplofte. En dat gebeurde dus ook dagelijks.
Fijn groepsklimaat
Zo herinner ik me nu ook een groep waar ’s morgens ook heel veel gedoe was. De leerkracht vertelde me dat er veel kinderen waren met moeilijke thuissituaties. Sommige kinderen gingen zonder ontbijt de deur uit of moesten voor hun broertjes en zusjes zorgen, dus eigenlijk was ook bij hen de stress al hoog. We hebben toen twee dingen ingevoerd: eerste kwartier van de dag gingen de kinderen lekker doen waar zij zich fijn bij voelden (aan hun tafel) en er stonden allemaal gekleurde bekertjes op tafel met een gevoel daarop geplakt. Bij binnenkomst stopten ze hun stokje met naam in het bekertje wat qua gevoel op dat moment paste. Dat gaf de leerkracht de gelegenheid om even een praatje te maken als dat op prijs werd gesteld.
Het effect: een rustige start van de dag. Kinderen die zich gehoord en gezien voelden. En van daaruit kon er vanuit rust geleerd worden en gewerkt worden aan een fijn groepsklimaat.
Rust in de groep
Terug naar de ‘fiep’ klas. De rust kwam in de groep en na verloop van tijd kwam er een kleine kring, werd er soms samengewerkt aan een tafel en werden de rustmomenten steeds langer. Ze leerde omgaan met zichzelf en elkaar. Werd het te veel, dan was er die plek en die ‘fiep’. Het mooie was dat na een paar maanden het gedoe uit de groep was, de kinderen weer in groepjes konden zitten en er keihard gewerkt werd.
Wat ontspant de groep?
In het gesprek met de kleuterjuffen zei een kleuterjuf uit het diepst van haar hart: “ik geloof dat ik een tijdje afscheid moet nemen van één van mijn heilige huisjes; de kring en het niet hebben van een vaste plek”. Door stil te staan bij de vraag: wat ontspant de groep? Waar worden bepaalde leerlingen rustig van in combinatie met het verhaal van mijn ‘fiep’ groep stonden we stil bij de hulpvraag van de groep, de hulpvraag van een aantal kinderen, de hulpvraag van de leerkracht. En als vanzelf komen er dan vragen naar boven drijven: is de grote kring op dit moment gewoon nog te ingewikkeld, te onveilig? Is de manier waarop we nu de dag beginnen misschien te ‘vrij’ etc.

Fijn om te doen
En dan kan binnenkomen, aan je eigen tafeltje gaan zitten met een werkje wat je fijn vindt om te doen, een verademing zijn. Niet als eindpunt, maar als startpunt. Sommige volwassenen hebben een hekel aan kleurplaten. Onze jongste was er dol op. De lijnen stonden er al en zij mocht de kleuren uitkiezen en er een mooie gekleurde plaat van maken. Je kon haar niet blijer maken. Zelf tekenen frustreerde haar omdat het nooit werd wat zij in haar hoofd had. Maar mooi kleuren lukte wel.
Ik kan niet wachten om in deze groep te mogen kijken en voelen. Wat is er nodig om van deze nog alle kanten op vliegende kleuters een fijne groep te maken?
Met verschillige groet,
Jelly
Zo herkenbaar
In onze kleutergroep op t SBO zetten we dit al jaren zo in.
Werkt geweldig.
De dag ervoor kiezen ze soms al of de juf kiest.
Wanneer het goed gaat met het voor jezelf kiezen mogen ze zelf s morgens kiezen met behulp van keuze kaartjes en n knijper met hun naam er op.
Heerlijke start van de dag.
Prachtig, dit is de kinderen echt zien!