Op een tekening zie ik een leerling uitvergroot op een podium staan. De rest van de groep staat lager en is kleiner getekend. Zij kijken tegen deze leerling op. Eronder staat geschreven: Kees is King. De tekening is niet door Kees gemaakt, maar door één van de klasgenoten. Het is duidelijk hoe hier de ranking in de klas bepaald is.
Voor de vakantie had ik een gesprek met een van de studenten van de Post HBO opleiding. Ze vroeg me of ik even met haar wilde meekijken en meedenken. Ze liet me deze tekening zien. Per toeval hadden ze deze tekening gevonden. Je kan zeggen dat je als leerkracht hiermee een duidelijk inkijkje krijgt in hoe het onderwaterprogramma (de ranking) van de groep georganiseerd is.
Zelden zie ik de hiërarchie die zich in de groep afspeelt zo helder uitgedrukt als in deze tekening met de tekst Kees is King. In termen van ranking is het heel duidelijk wie hier de meeste en wie hier de minste invloed heeft. Kees is er zelf ook heel duidelijk in. Als je namelijk vraagt: wanneer gaat het goed in deze groep? Dan is dat wanneer je doet wat Kees wil.
Ranking…wat is dat eigenlijk?
Ranking betekent rij, lijn, reeks, rang, positie. Het gaat over je positie in een rangorde. Zo heb je bij tennis de ATP-ranking. Dit is een rangschikking die de prestaties van tennissers weergeeft. Je hebt ook Google ranking. Dit gaat over de positie van een webpagina in een zoekmachine.
Ranking heb je ook in groepen. Als je kijkt naar macht, lees invloed hebben, dan kun je in een groep, een team maar ook in een klas een rangorde aanbrengen. Als je inzoomt op jouw team bijvoorbeeld: Wie in jouw team heeft de meeste invloed. Naar wie wordt geluisterd en naar wie niet? Stel je zou een lijn maken met aan de linker kant de collega’s met de meeste invloed en rechts de collega’s met de minste invloed. Een interessante oefening om te doen en vooral ook om je bewust te worden.
Oefening
Je kan deze oefening ook met je groep doen. Ik denk dan aan de bovenbouw. Je zou de vraag kunnen stellen: wie in onze klas heeft veel invloed? Naar wie in onze klas wordt het meest geluisterd. Je kunt kinderen zelf een plek laten kiezen op een denkbeeldige lijn, je kunt kinderen ook elkaar laten neerzetten op een lijn. Daarna ga je natuurlijk het gesprek aan.
Als je hoog in de ranking staat geeft je dat dus de mogelijkheid om invloed uit te oefenen. Dat kan positieve en negatieve invloed zijn. Kijk maar wat er om ons heen gebeurt. Poetin staat hoog op de ranking en oefent veel invloed uit. Maar of dit positief is?
Als je invloed hebt bepaal je ook wie erbij hoort en wie niet, of wat niet. Wie bepaalt wat we doen tijdens buitenspelen. Wie mag er wel en wie mag niet meedoen? Daar bewust naar kijken, maar ook bespreken met de groep geeft inzicht en bewustzijn. Als je hoog in de ranking staat en je hebt macht dan heb je ook privileges.
Jij als leerkracht oefent ook macht/invloed uit. Een leerkracht die ‘de dienst uitmaakt’ kan de groep een onmachtig gevoel geven, meningen en ideeën durven dan niet openlijk te worden gedeeld en er die onvrede kan zich vastzetten in het onderwaterprogramma van de groep. Het kan ook zijn dat je te weinig je invloed pakt op momenten dat dat wel nodig is in je groep. Hoe zit dat bij jou?
Waaraan kun je ranking herkennen?
Waar mensen bij elkaar komen wordt er geordend. Wie is ‘de baas’, wie zijn ‘de volgers’, wie bepaalt hier wat, wie heeft de formele macht en wie heeft de informele macht. Ranken gebeurt overal. In je klas, in je familie, in je organisatie. In elke groep hebben mensen in verschillende mate invloed op de gang van zaken. Op straat is er een andere Ranking dan op het voetbalveld. En in de klas bestaat er ook een andere ranking dan tijdens de gymles of bij vriendjes en vriendinnetjes. En soms loopt het door elkaar heen. Gaat de straatcultuur mee de klas in. Macht en ranking gaan hand in hand. Als je een hoge ranking positie hebt, kun je macht inzetten om invloed uit te oefenen op anderen die een lagere ranking positie hebben. Er zijn overigens verschillende soorten macht. Denk aan positiemacht, street power, charismatische macht, kennismacht en informatiemacht. Signalen van een hoge status zijn:
- Veel ruimte innemen
- Grote gebaren
- Diep in- en uitademen
- Duidelijke, rustige manier van praten
- Lang oogcontact
Signalen die duiden op een lage status
- Niet stevig op je benen staan
- Jezelf klein maken, weinig ruimte innemen
- Onrustige ademhaling
- Onzekere manier van praten
- De ander niet aan durven kijken
Dit is waarom bepaalde groepsvormingsactiviteiten zo waardevol zijn. Puur door te observeren zie je vaak iets terug van de ranking in je groep. En door dat wat je ziet weer terug te leggen in de groep kun je het gesprek aangaan over bijvoorbeeld iets als invloed. In situaties zoals hier bij Kees is King bestaat de verleiding om ons vooral te richten op Kees. Maar dan hebben we geen oog voor de rest van de groep. Dit is duidelijk een situatie die ontstaat in interactie met elkaar en daarom ook belangrijk om als groep aan te pakken. Anders loop je alleen maar het risico dat het onder water verdwijnt.
Als je dit thema herkent dan verwijs ik je graag naar het thema ‘Samenwerken en Samenspelen’ van Klasse(n)Pad. In dit thema wordt op een hele mooie manier het leiderschap en het volgerschap verkent met de groep. Wil je meer weten over Klasse(n)Pad? klik dan hier.
Ik wens je een hele Fijne week!
Met een verschillige groet,