“Wat zie je? ” vraagt de leerkracht aan de klas. 

Het is even stil…”Maarten staat helemaal alleen.”

De leerkracht laat een stilte vallen…”Is er iemand die iets zou willen doen?”

Een aantal kinderen pakken hun poppetje en zetten die om het poppetje van Maarten heen.

De tranen druppelen uit Maarten zijn ogen. En er verschijnt een voorzichtige glimlach om zijn mond.

“Kijk maar eens goed om je heen, Maarten”, zegt de leerkracht.

“Jij hoort bij ons!”

Jij hoort bij ons!

Stel je een tafel voor met daarop allemaal gekleurde poppetjes. Elke leerling heeft een poppetje op de tafel neergezet. De vraag die ze gesteld hebben gekregen is: Hoe voel jij je in de klas?  Sommige kinderen staan wat dichterbij elkaar dan anderen. Eén leerling heeft zijn poppetje helemaal tegen de buitenrand aangezet. Hij staat met zijn rug naar de klas. Dit is Maarten. Maarten voelt zich niet fijn in de klas. Hij heeft het gevoel dat hij niet mag meedoen. Als hem gevraagd wordt hoe hij zich voelt, geeft hij aan dat hij zich verdrietig voelt. Hij legt het symbool voor verdriet bij zijn poppetje.  Met dat hij zijn verdriet zichtbaar maakt aan de klas, gebeurt er onmiddellijk iets in de groep. Als de leerkracht dan de vraag stelt: Is er iemand die iets wil doen? reageren kinderen daar op.

Groepsgeluk

Gisteren volgde ik een studiedag bij Désireé Farro van GroepsGeluk. Ze neemt ons, een groep van 16 onderwijsmensen, mee in hoe zij Systemisch Werken vertaalt heeft naar de klas. Een groen laken, allemaal mooi geschilderde poppetjes, symbolen voor de gevoelens Bang, Boos, Bedroefd en Blij en nog andere symbolen. We zijn allemaal onderdeel van een systeem. Denk aan een familiesysteem, de sportvereniging, je vriendenclub, het schoolsysteem, en natuurlijk de klas. Binnen elk systeem is er sprake van invloed en beïnvloed worden. Het ene kind is er gevoeliger voor dan het andere kind. Sommige kinderen kunnen buikpijn hebben zonder dat ze precies weten hoe dat komt.Désireé liet ons een prachtige metafoor zien. Neem in gedachten een mobile voor je. En bedenk wat er gebeurd als 1 persoon een te zware last draagt. Désireé plakt een magneet aan een poppetje. De mobile hangt meteen scheef. Het raakt uit balans. Dit ken je misschien ook wel als je de ervaring hebt dat het rommelt in de directie of in een team. Dat heeft ook zijn uitwerking op het team maar ook op de leerlingen. Dan is de boel niet meer in balans.

Gevoeligheid

Gevoelige kinderen pikken soms signalen op die niets te maken hebben met hun zelf, maar die van een ander zijn. Vanuit het gedachtegoed van Human Dynamics weet ik dat als een leerkracht boos is op een bepaalde leerling, een andere leerling (die er niets mee te maken heeft) zich vervelend voelt omdat hij of zij bedenkt dat als zij iets gedaan hadden, de juf misschien niet boos was geworden op deze leerling. Dit zijn leerlingen die iets overnemen van een ander, terwijl het niet van hun is. Misschien ken je het wel uit je eigen klas. Een leerling heeft verdriet en meteen staan er drie meisjes (vaak meisjes) om haar heen om haar te troosten. Vanuit het systemisch denken kunnen we kinderen leren dat iedereen zijn eigen lot heeft te dragen. En dat betekent dat je er bijvoorbeeld niet meteen bovenop hoeft te duiken.

Elke gebeurtenis in of buiten de klas doet iets met het systeem. Als een kind bijvoorbeeld halverwege het jaar verhuist of als er een nieuwe leerling in de klas komt, dan weet je dat dit onmiddellijk onrust geeft in de klas. De ordening in de klas moet opnieuw gemaakt worden. Soms zijn er nieuwe leerlingen die te veel ruimte innemen. Die te snel van alles willen bepalen. Wat je dan ziet gebeuren is dat een groep dat niet accepteert en wanneer daar niet op ingegrepen wordt, deze leerling buiten de groep wordt gezet. Als een kind buitengesloten wordt  dan heeft dat ook weer zijn weerslag op het hele systeem.

Pesten

Pesten gaat altijd over buitensluiten. Pesten wijst systemisch op iets wat niet gezien wordt in een groep, wat verzwegen wordt. Of waarvan de bron van het probleem niet eens in het schoolsysteem ligt, maar zijn wortels heeft in het familiesysteem. Désireé gaf een mooi voorbeeld van een groep jongens die tijdens het buitenspelen steeds ruzie handen. Door dit met de jongens te bespreken met de poppetjes op tafel werd duidelijk dat de ruzie ging over oneerlijke teams. Een sterk team tegen een zwakker team. Na een heel proces kwamen de kinderen uiteindelijk zelf met de oplossing: er voor zorgen dat we steeds teams maken van gelijke sterkte. In gedachten maak ik de link met de vragen op het STORM-kaartje. Deze vragen stellen en de kinderen zelf laten nadenken over de oplossing.

Als groep stelden wij ook ons poppetje op. Er ontstond een mooie kring. Maar diep van binnen voelde ik dat ik mijn poppetje daar neer zette omdat ik dat inmiddels zo geleerd heb. Maar heel diep van binnen borrelde er iets anders naar boven. Ik vertelde wat er in mij gebeurde. En ik heb mijn poppetje in een hoekje gezet zodat ik mooi de hele groep kon overzien. Maar gevoelsmatig gebeurde er ook iets. Ik werd verdrietig en ook bang. Bang voor wat er zich achter mij kon afspelen. Desiree stelde mij de vraag of dat gevoel van mij was of van iemand anders. En ik voelde heel duidelijk dat dat niet van mij was. We werkten nog een stukje door en uiteindelijk kon ik terug in de groep. Wat heel bijzonder was, was dat een van de cursisten een symbool bij mij wilde neerleggen. Ik voelde me een beetje zoals Maarten. Ik hoorde erbij.

Voor wie zelf ervaring heeft met familieopstellingen kent dit gevoel. Als je het nog nooit ervaren hebt dan loop ik nu de kans dat je me voor gek verslijt. Denk maar aan de postduif die zijn weg terugvindt naar huis of de zalmen die weten waar ze hun eitjes moeten leggen ook als is dat mijlenver van de plek vandaan waar ze zich bevinden. Bert Hellinger noemt dit het morfologische veld. Het is

Systemische werken zat al wel in mijn systeem en ik was ook al zoekende hoe ik het gedchtengoed kon vertalen naar de dynamische groepen waar ik veel mee te maken heb. Dit is een verrijking binnen de Pijler Erbij Horen van de RESPECT-aanpak van Klasse(n)Kracht. Ik voel me rijk. Dank je wel Désireé (www.groepsgeluk.nl) voor deze prachtige dag!

met een verschillige groet,

Jelly

bron: training Groepsgeluk