Hoe ga jij dit jaar afscheid nemen met jouw klas? Heb je daar een draaiboek voor? Of laat je je jaarlijks verrassen door wat er komt? Ik heb als moeder het afscheid heel bewust meegemaakt. Het begon zo:

“Mag ik morgen thuisblijven, mam?” vroeg mijn dochter van 12 (groep 8). En ik vroeg “waarom dan?”. “Ach we doen alleen maar musical, en de juf luistert helemaal niet naar ons, ze verandert steeds de dansjes en dat vinden wij helemaal niet leuk en de juffen zijn het onderling ook niet met elkaar eens en dan moeten wij het steeds anders doen.” Hmm dat zijn wel veel onderwerpen in één zin, dacht ik. Dus ontvang ik haar gevoelens “dat klinkt vervelend…”. “Ja en we doen eigenlijk ook helemaal niks meer”. “Hmmmmm…”, doe ik (dat geef mij even bedenktijd) en ik kom op het lumineuze idee “hebben jullie dit ook met de juffen besproken?” “Nee, nog niet zegt mijn dochter, maar waarschijnlijk luisteren ze toch niet….

Afscheid of verbinden?

In deze ene vraag van mijn dochter zaten allerlei thema’s verstopt: Afscheid nemen, Autonomie, Samenwerken en Luisteren. Mijn dochter zat toen in groep 8. Zij zou straks de school verlaten waar zij als kleuter begonnen was, en waar ze veel had meegemaakt. Er zijn wat groepswisselingen geweest, lievelingsjuffen ziek geworden, tegenvallende cito scores. Maar… hoe neem je daar nu afscheid van? Het viel me op dat er vooral veel activiteiten waren: Klassenfeest, Schoolkamp, Klimbos, Musical, Slapen op school, Dagje naar het strand, Samen Barbecuen. Zijn dit rituelen die horen bij Afscheid nemen? Of zijn dit rituelen die horen bij verbinden?

Een positieve groep ziet er tegenop om uit elkaar te gaan

Een positieve groep ziet ertegenop om afscheid van elkaar te nemen, om uit elkaar te moeten gaan. Je ziet soms dat kinderen zich hierop voorbereiden door op elkaar te gaan ‘vitten’. Voor sommigen is afscheid nemen vanuit ruzie veel makkelijker dan het voelen van het gemis. De normen vervagen en er ontstaan meer wrijvingen dan gewoonlijk en de samenwerking stokt wat. Het omgekeerde zie je ook: dat kinderen juist heel erg gaan ‘klitten’ (het reünie syndroom). Ik heb het al heel vaak van leerkrachten gehoord en ze zijn dan ook altijd blij verrast als ze horen dat het er gewoon bij hoort. En dat je hier de groep ook in mee moet nemen.

Ga met elkaar het gesprek aan. Hoe is het om de school straks te verlaten en nog niet te weten wat er komen gaat? Hoe gaan we afscheid nemen van elkaar? Zijn er al kinderen die ervaring hebben met afscheid nemen? Sommigen hebben afscheid moeten nemen van een huis, een ouder, een broertje of zusje, een huisdier, een land. Neem daar de tijd voor. Het delen van afscheidservaringen is heel belangrijk. Hoe organiseer je samen met kinderen Afscheid? Hoe maak je er een betekenisvol Ritueel van?

Afscheid nemen als ritueel

Een Ritueel is een gebruik dat steeds terugkeert bij een bepaalde gebeurtenis. In dit geval aan het eind van het schooljaar. Geldt niet alleen voor groep 8, maar geldt voor alle groepen. Alle groepen nemen namelijk wel ergens afscheid van, hebben een ontwikkeling doorgemaakt, zijn een jaar ouder geworden en ga zo maar door. De groep waar ze nu in zitten, waar kijken ze op terug, waar kijken ze naar uit? Hoe maak je hier een mooi, jaarlijks terugkerend ritueel van? Wat is kenmerkend voor een ritueel?

 Een Ritueel heeft zes kenmerken:
a. het heeft een vast patroon
b. het bestaat uit woorden, daden en symbolen
c. je gebruikt het bij belangrijke levenservaringen
d. het verwijst naar wat belangrijk is
e. het versterkt het gemeenschapsgevoel
f. het maakt mensen (weer) sterk

Leuk om hier met de groep (en met je team) bij stil te staan. Hoe nemen wij jaarlijks afscheid van elkaar? Dit geldt niet alleen voor groep 8. Welke activiteiten doen wij? Hoe kunnen we nog meer de kenmerken van een ritueel erin verwerken. Hoe kunnen we samen met de kinderen de overgang van een oude naar een nieuwe periode op een bewuste manier vormgeven in een ritueel, zodat leerlingen ook in hun verdere leven deze stappen kunnen toepassen?

afscheid nemen

Een paar tips:

Klassengesprekken
Voer klassengesprekken met de kinderen over het naderende afscheid en bespreek de signalen van ‘vitten’ of ‘klitten’. Als leerkracht is je rol vooral: actief luisteren naar de gevoelens en verhelderen hoe het komt dat deze verschijnselen optreden.

Op naar de volgende groep
Een haag maken. Tweetallen tegenover elkaar met de vingertoppen tegen elkaar. Steeds is er een kind die door de haag heen mag rennen. Terwijl een leerling erdoorheen rent roepen de anderen een zin. Bijvoorbeeld: Fijn dat jij er bent! Gevolgd door joelen. 

Glijbaan

Soms zijn er losse glijbanen die je bij een open raam kunt vasthaken. Kinderen roetjsen dan via de glijbaan door het raam naar buiten.

Ganzenbord
Neem de groep mee terug in de tijd. Help de leerlingen het jaar te overzien. Welke belangrijke gebeurtenissen zijn er geweest? Wat zijn bijzondere momenten geweest in de klas? Maak een ganzenbord op de vloer; op de vakjes van de ganzen, de put, de gevangenis, de brug bedenk je bijbehorende vragen zodat kinderen elkaar gebeurtenissen kunnen vertellen waar zij dan aan moeten denken.

De gouden pen
Alle kinderen krijgen een doosje en kleine gekleurde blaadjes (net zoveel als dat er kinderen in de klas zitten). Op de blaadjes worden de namen van de kinderen geschreven. Elk kind schrijft iets leuks, liefs, voor elke kind uit de klas. Dit kan een herinnering zijn, een compliment etc. Alle papiertjes worden gevouwen en gaan in het doosje. En zo neemt ieder kind een doosje mee naar huis met allemaal lieve complimenten. Wij hebben deze ook in de opleiding Specialist Klasse(n)Kracht gedaan. Iemand schreef daar later over: als ik ’s morgens wakker wordt met een vervelend gevoel, lees ik eerst een paar briefjes. Zo start ik de dag met een glimlach op mijn gezicht.

Ben je geïnspireerd geraakt en wil je meer werkvormen?!
klik dan hier voor het gratis e-book Afscheid nemen

Ben je geïnspireerd geraakt en heb je leuke ervaringen met werkvormen laat ze hieronder achter in het comment veld.

Ik wens je veel succes! En weet: Jij maakt het Verschil!

Jelly Bijlsma


P.s DEEL dit artikel met jouw netwerk, door op de Tweet, Like, Share of Google+ knoppen te klikken, zodat ook de mensen in jouw netwerk kennis kunnen maken met Klasse(n)Kracht.

Afscheid nemen