Kinderen die ongevraagd door de klas lopen. Praten tijdens je instructie. Gekke geluiden maken. Een gum door de klas gooien. Zich op de grond laten vallen. Het antwoord door de klas roepen (of schreeuwen). Niet doen wat je van ze vraagt. Anderen afleiden tijdens het zelfstandig werken. Herkenbaar? Als dit de hele dag zo doorgaat in je klas, ben je ’s avonds doodmoe en flink gefrustreerd. Het omgaan met een moeilijke groep of dynamische klas kan voor leerkrachten een uitdagende taak zijn.

Wat is eigenlijk een moeilijke groep? 

De afgelopen 25 jaar heb ik al veel ‘moeilijke’ of dynamische groepen gezien. Soms vliegen de stoelen door de klas en soms denk je zo op het eerste gezicht dat er niet zoveel aan de hand lijkt. Moeilijk kan verwijzen naar verschillende dingen. Het kan gaan over dat jij het als leerkracht lastig vindt om de orde in de klas kan voor leerkrachten een uitdagende taak zijn

Kinderen voelen zich onveilig in de klas

In groep 4 blijkt de helft van de klas zich niet veilig te voelen in de klas. Er zijn zelfs al ouders die hun kind van school hebben gehaald en andere ouders overwegen het. Een moeilijke groep? Het jaar ervoor waren er veel problemen geweest in de groep, mede door ziekte en veel wisselende invalleerkrachten. Dit was de reden dat de leerkrachten vanaf de start van het nieuwe schooljaar veel werk verzet hadden en veel energie gestopt hadden in het groepsvormingsproces. De leerkrachten hadden de indruk dat het eigenlijk wel lekker liep in de groep. Er was rust in de groep en er werd ook goed gewerkt De schrik was des te groter toen ouders hun onvrede uitten en duidelijk maakten dat een aantal kinderen liever niet naar school wilden, hoofdpijn hadden, buikpijn hadden en thuis last kregen van boze buien. Toen de leerkracht de thermometer afnam zag ze op papier wat ouders hun vertelden. Wat was er aan de hand? Waarom voelen deze kinderen zich zo onveilig?

Onderwaterprogramma Moeilijke groepHet ijsbergmodel 

Herken je dit dat je denkt: “het gaat lekker in de klas” en dat je opgeschrikt wordt door berichten van ouders waarvan jij denkt: “waar hebben ze het over”. Dan is het interessant om eens een duik onder water te nemen. Als je nu denkt hûh Jelly, waar heb jij het nu weer over…stel jezelf de ijsberg voor. Een deel van de ijsberg is zichtbaar, net als gedrag, dat is iets wat we kunnen waarnemen. De dingen die we zien en die we kunnen horen. Maar een heel groot deel van de ijsberg zie je niet, dat is het gedeelte dat onder water zit.   Het onderwaterprogramma is hetgeen zich afspeelt onder de waterspiegel en is niet direct zichtbaar voor ons. Daar moet je moeite voor doen. En je moet weten waar je naar moet kijken.

De invloed van groepsnormen 

Zo bestaan er in elke groep regels of codes die bepalen welk gedrag goed of fout, beleefd of onbeleefd, toegestaan of verboden, gewenst of ongewenst is. Als deze regels samenvallen met de formele regels (zoals jij ze samen met de kinderen hebt vormgegeven) is er niet veel aan de hand. Maar als de informele regels afwijken van de formele regels geeft dit een gevoel van onveiligheid. Dan heb je te maken met onuitgesproken gedragsregels, de groepsnormen. Deze groepsnormen hebben een belangrijke invloed op het pedagogische klimaat in de klas, de manier waarop er met elkaar wordt omgegaan. Het bepaalt in grote mate de sfeer. Aan de ene kant zorgen normen voor een zekere stabiliteit en voorspelbaarheid van interacties. Aan de andere kant kunnen normen de gedragsvrijheid beperken. En dan gaan ze werken als een keurslijf. Dan voel je je niet meer vrij om te doen of te zeggen wat je wilt. Dan zit de rem erop.  Zo herinner ik me een bovenbouwgroep waar de code van de groep cool en stoer was en ‘je mag niet ‘snitchen’. Dat was echt een soort doodzonde. Na verloop van tijd werd alles ‘snitchen’. Dus opkomen voor jezelf viel daaronder, zeggen dat je iets niet leuk vond viel daaronder, kortom er gebeurden steeds meer ‘rare’ dingen, gekke grappen die echt niet leuk waren, maar waar niemand wat over durfde te zeggen. 

De invloed van ouders 

Ouders zoeken vaak naar een oorzaak en als we niet oppassen hebben we één of meer zondebokken. Ouders vinden bijvoorbeeld dat bepaalde kinderen er de oorzaak van zijn dat hun kind zich onveilig voelt in de klas. Vaak gesteund door andere ouders vinden ze dan dat leerling X of Y niet op school hoort en dat deze leerling weg moet. En voor we het weten is er een proces van uitsluiting begonnen. Je snapt dat ik dat proces niet aanmoedig. Omdat de kans groot is dat deze kinderen op een andere school ook weer situaties tegenkomen waar ze last van hebben en zich onveilig kunnen voelen. Ik wil het liefst eerst weten wat er aan de hand is, hoe het komt dat kinderen zich niet veilig voelen. Want er zijn ook kinderen die nergens last van hebben. Hoe komt dat? Waar zitten de verschillen? Onze ervaring is dat kinderen het fijn willen hebben met elkaar, maar vaak ergens in gevangen zitten waarvan ze ook niet meer weten hoe ze daaruit moeten komen. Daar hebben ze jouw hulp bij nodig. 

Gedragsmanagement

Een moeilijke of dynamische klas managen is een complexe uitdaging die een diepgaand begrip van gedrag, groepsdynamiek, en effectieve communicatiestrategieën vereist. Door je te richten op het creëren van een veilige en positieve leeromgeving, kun je de uitdagingen overwinnen en een ondersteunende en inclusieve gemeenschap voor al je studenten opbouwen. En misschien zegt een leerling dan ook wel tegen jou: “Ik wil Klasse(n)Kracht bedanken, want voor we dit gingen doen, was het een grote puinzooi* in onze klas”. *De puinzooi bestond uit: brutaal, schelden elkaar uit, klikken over elkaar, elkaar trappen, elkaar op een nare manier aankijken, botte opmerkingen naar elkaar maken, veel ruzie met elkaar. Of zegt jouw leerling: “Ik wist niet dat we zo leuk konden zijn met elkaar”.  Ik krijg er kippenvel van. Een groter compliment bestaat bijna niet. 

Veiligheid in de klas

Kinderen leren het beste  in een omgeving waarin ze zich veilig en geaccepteerd voelen. Een leerkracht moet zo’n omgeving bieden in de schoolklas. Zorg ervoor dat je behalve een goede leeromgeving ook een fijne leefomgeving biedt.  Veiligheid, je veilig voelen is een basisbehoefte van een kind. Het is tegelijk een voorwaarde voor de ontwikkeling.

Word de klas meester 

Wil je beter worden in je vak? Wil je dat kinderen fijne met elkaar omgaan, dat ze zich veilig voelen in jouw klas? Wil je weten hoe je regie kunt voeren op soms ingewikkelde processen? Klik dan hier (tot 1 maart een leuke korting…. 🥳).

Met een verschillige groet, Jelly