In elke basisschoolklas zijn er kinderen die als ‘populair’ worden beschouwd. Dit zijn kinderen die op het sociogram vaak veel positief gekozen worden. Deze kinderen staan vaak in het middelpunt van de belangstelling en hebben invloed op de sociale dynamiek van de groep. Maar wat betekent het eigenlijk om populair te zijn en is populair zijn altijd positief? In dit blog ga ik in op zowel de positieve als de negatieve invloed van populaire kinderen in klassen.
Wanneer noemen we kinderen populair?
Populaire kinderen zijn kinderen waar andere kinderen graag bij in de buurt willen zijn. Het zijn vaak kinderen die beschikken over:
- Sociale Vaardigheden Ze zijn meestal communicatief vaardig, kunnen goed samenwerken en hebben een hoge mate van emotionele intelligentie. Deze vaardigheden kunnen positieve effecten hebben op hun academische en persoonlijke groei.
- Leiderschapskwaliteiten Vaak nemen populaire kinderen natuurlijke leiderschapsrollen op zich binnen de klas. Ze kunnen leeftijdsgenoten motiveren en invloed hebben op groepsactiviteiten, wat hen voorbereidt op toekomstige leiderschapsrollen.
- Positieve Invloed Als leiders kunnen populaire kinderen een positieve invloed uitoefenen op het gedrag van hun klasgenoten. Ze kunnen bijvoorbeeld leeftijdsgenoten aanmoedigen om deel te nemen aan schoolactiviteiten of positieve sociale normen te bevorderen.
Ervaren populaire kinderen ook nadelen aan hun populaire status?
Populair zijn lijkt misschien leuk. En ik kan me goed voorstellen dat als je niet echt populair bent, je daar als kind misschien wel naar verlangt (of jaloers over kunt zijn). Maar het geeft ook druk. Want wat zie je gebeuren bij kinderen die populair zijn daar willen andere kinderen graag bij in de buurt zijn, ze willen met je spelen, ze willen bevriend met je zijn, ze willen graag door hen gezien en gewaardeerd worden. Stel je voor dat je dagelijks zo’n 5-10 kinderen om je heen hebt hangen die allemaal iets van je willen. Ik zou er persoonlijk spontaan van beginnen te slaan. Ik herinner me een gesprek met een groep n.a.v. het invullen van het sociogram. De vraag was of kinderen zouden willen weten hoe het sociogram was ingevuld en wat daarvan de voordelen en de nadelen zouden kunnen zijn. Het gesprek kwam om populair zijn, waarop één leerling 
zei: populair zijn is helemaal niet fijn; iedereen wil dan wat van je.
Nadelen van Populaire Kinderen in de Klas
- Sociale Druk en Stress Populaire kinderen ervaren vaak een hoge mate van sociale druk om hunstatus te behouden. Dit kan leiden tot stress, angst en soms tot de ontwikkeling van negatieve gedragingen, zoals exclusiviteit of pesten.
- Risico op Oppervlakkige Relaties Omdat hun populariteit soms gebaseerd is op oppervlakkige criteria zoals uiterlijk of materiële bezittingen, kunnen deze kinderen moeite hebben met het vormen van diepere, meer betekenisvolle relaties.
- Impact op Niet-populaire Kinderen De status van populaire kinderen kan een indirect effect hebben op hun minder populaire leeftijdsgenoten, die zich buitengesloten of minderwaardig kunnen voelen. Dit kan leiden tot sociale scheidslijnen binnen de klas.
Lievelingetjes in de klas
Populariteit op de basisschool is dus niet alleen maar positief. Heb jij lievelingetjes in jouw klas? Zijn dat toevallig ook de populaire kinderen? Of voel jij je meer aangetrokken tot de kinderen die wat extra’s nodig hebben? Waarschijnlijk totaal overbodig om te noemen maar het is natuurlijk belangrijk om een omgeving te creëren waarin alle kinderen zich gezien en gewaardeerd voelen. Door aandacht te besteden aan de dynamiek van populariteit, kunnen volwassenen helpen om een positievere en productievere leeromgeving voor alle kinderen te bevorderen.
Onaardige populaire kinderen
Populaire kinderen kunnen aan de buitenkant sterk en onafhankelijk lijken, maar kunnen zich van binnen onzeker en kwetsbaar zijn. Ze doen stoer, brutaal en tonen weinig empathie naar hun klasgenoten. Dan wordt hun positie en eigenwaarde afhankelijk van de groep kinderen die ze om zich heen hebben verzameld. Bovendien moeten ze die te vriend houden en misschien soms ook wel door gedrag te laten zien wat ze in hun hart helemaal niet fijn vinden. En dan belanden we bij groepsdruk. Dus populaire kinderen betekent niet automatisch dat een kind lekker in zijn vel zit. Als je een analyse maakt van je sociogram dan is het belangrijk om bij populaire kinderen ook stil te staan bij de vraag: zijn dit kinderen die echt geliefd zijn, die sociaal vaardig zijn en een positieve invloed hebben op de groep of zijn dit kinderen die onaardige zijn, waar andere kinderen eigenlijk (een beetje) bang voor zijn, maar juist om die reden bij hen in de buurt zijn. Dit kan een behoorlijke negatieve wissel trekken op je groepsdynamiek.
Van positief populair naar negatief populair
Zo herinner ik me een leerling wiens gedrag hel langzaam veranderde van een positief populair meisje naar een dominante negatieve leider. Een leerkracht beschreef hoe ze in haar klas zag hoe een meisje van lief, behulpzaam, aandacht voor anderen, langzamerhand veranderde in iemand die kinderen opdrachten gaf om bijvoorbeeld haar tas te dragen, haar jas te halen, cadeautjes voor haar te kopen, spullen voor haar mee te nemen en haar zelfs geld te geven. Wat was het geval, dit meisje was heel erg populair bij haar klasgenootjes. Ze aanbeden haar, vertelde de juf toen. En voor haar ogen zag ze het meisje steeds meer ‘gebruik’ maken van haar populaire status. Ik weet niet of zoiets voortkomt uit irritatie, of dat ongemerkt de grenzen verschuiven omdat de anderen je adoreren en je erachter komt dat ze alles voor je willen doen. Het was voor het eerst dat ik me realiseerde dat populair zijn niet alleen maar positief is. Dat het nog een hele kunst is om hier goed mee om te gaan, maar ook dat het iets wat zwaar op je kan drukken.
Negatieve Invloed van Populaire Kinderen op de Klasdynamiek
Negatieve Invloed van Populaire Kinderen op de Klasdynamiek - Populaire kinderen kunnen exclusieve groepen vormen, wat leidt tot sociale uitsluiting van minder populaire leeftijdsgenoten. Dit kan resulteren in een klasomgeving waarin sommige kinderen zich geïsoleerd of afgewezen voelen, wat hun sociale ontwikkeling en schoolprestaties kan beïnvloeden.
- In sommige gevallen kunnen populaire kinderen hun sociale status gebruiken om anderen te pesten of te intimideren. Dit machtsmisbruik kan leiden tot een angstige en vijandige sfeer in de klas, waarin slachtoffers zich onveilig en ongelukkig voelen.
- De druk om populair te zijn kan leiden tot ongezonde competitie onder de leerlingen. Kinderen kunnen geneigd zijn om zich te gedragen op manieren die niet authentiek zijn of zelfs schadelijk, alleen om de goedkeuring van populaire leeftijdsgenoten te winnen.
- Populaire kinderen kunnen soms de aandacht afleiden van het leren door hun gedrag of door de sociale dynamiek die zij creëren. Dit kan de leerkracht hinderen in het handhaven van de orde en het bieden van effectieve instructie aan de hele klas.
- Populaire kinderen kunnen zich dominant gaan gedragen. Voelen zich niet gehinderd door sociale codes of ander sociaal wenselijk gedrag.
Eindeloze strijd?
Kinderen die perfect weten hoe ze zich moeten gedragen, maar er toch voor kiezen om negatieve wegen in te slaan. Het lijkt soms een eindeloze strijd te zijn, 
een gevecht tegen een onzichtbare vijand. Het echte probleem ligt dieper dan wat de oppervlakte laat zien. Het is als een ijsberg, een klein deel is zichtbaar boven water. Onder de oppervlakte liggen de diepgewortelde ervaringen van kinderen, gevormd door eerdere interacties met de groep of specifieke leerlingen. Het verlangen om ergens bij te horen, om gezien te worden, om gehoord te worden – dit zijn de drijvende krachten achter het gedrag van kinderen.
Zou je grip willen krijgen op iets wat zich grotendeels onder water afspeelt? Een sfeer van harmonie en respect creëren in een omgeving die nu nog gekenmerkt wordt door onrust en conflicten? Door de verborgen dynamiek tussen leerlingen te ontrafelen, leg je een basis voor respect en samenwerking. Het gaat niet alleen om het corrigeren van gedrag, maar om het begrijpen van de diepere motivaties en emoties die dit gedrag voeden en daar vervolgens regie op voeren. Wil je hier mee aan de slag? Deze maand kun je de training Grip op Gedoe: Samen bouwen aan vertrouwen volgen met een leuke korting. Klik hier>>
Met een verschillige groet,