Een tijdje geleden kreeg ik een aanvraag binnen voor de begeleiding van een ‘moeilijke’ groep 5. Moeilijk in de zin van een groep met een diversiteit aan hulpvragen: ADHD, leerling met regelmatige woede-uitbarstingen, dyslexie, ODD, problemen thuis etc.
Ondanks de groepsvormende activiteiten die er vanaf de start van het schooljaar zijn gedaan, lukte het de leerkracht en de groep niet om door de Stormingsfase heen te komen. Vooral de jongens reageren sterk op elkaar en blijven ook maar steeds op elkaar reageren. Ze houden elkaar voortdurend in de gaten en er lijkt onderling een flinke concurrentiestrijd gaande te zijn. In ieder geval is de pikorde in de klas nog niet bepaald en is er veel onrust in de groep waardoor leerkrachten kapot zijn aan het eind van de dag en gefrustreerd omdat ze vaak niet de dingen hebben kunnen doen die ze gepland hadden.
Rust in de klas
Wat is er tot nu toe gedaan:
- Groepsvormings activiteiten
- Kiva lessen
- Emotie kaarten
- Kind van de week
- Duimpjes kaart
- Kijkwijzer voor gedrag voor bepaalde kinderen met een beloningssysteem
Op de schaalvraag van 0 – 10 wat vind jij van het groepsklimaat’ scoorden de leerkrachten respectievelijk een 3,5 en een 5. Ze vinden de groep echt moeilijk. Ons eerste doel is rust in de klas. Vlak voor de kerstvakantie zijn de voorbereidingen getroffen. De intern begeleider heeft gesprekken gevoerd met de kinderen, in groepjes van 4. De kinderen geven in de gesprekken aan dat ze het gezellig vinden in de klas, maar dat er ook veel ruzie gemaakt wordt door een groep jongens, dat er soms geschopt wordt, dat sommige kinderen heel boos worden, maar ook dat ze zich beter aan de regels moeten houden en niet schreeuwen, slaan en schoppen. Het verlangen van de groep: Er samen een gezellige groep van maken!
Missie van de klas
Na de kerstvakantie zijn de leerkrachten samen begonnen om met de kinderen in gesprek gegaan. Ze hebben samen de missie gevormd en vanuit de missie onderzocht hoe dat er uit ziet in termen van gedrag. Met behulp van verschillende werkvormen zijn ze aan de slag gegaan om dit vorm te geven. Er zijn afspraken met elkaar bedacht en uitgekozen en dit alles visueel weergegeven en opgehangen in de klas. Een echte eyecatcher als je de klas binnenkomt. En iedereen in de klas kan het zien!
Het verlangen van de kinderen is echt heel duidelijk. Maar het is ook duidelijk dat ze het zelf nog niet voor elkaar krijgen en dat ze hulp nodig hebben bij het realiseren van een positieve groepsnorm. Nadat het voorwerk gedaan is wordt het eerste doel gekozen: Rust in de klas.
Gedrag is een keuze
Om regie te voeren op grenzen en begrenzen introduceren de leerkrachten het fichesysteem (2015 Klasse(n)Kracht: met RESPECT voor de klas). Dit is een hulpmiddel om samen met kinderen, buiten de klas, te reflecteren op gedrag en een krachtig middel om een negatiever norm (in samenwerking met de klas) te resetten. Er worden steeds vier vragen gesteld.
- Wat is er gebeurd?
- Aan welke regel/afspraak heb je je niet gehouden?
- Wat had je in die situatie anders kunnen doen?
- Denk je dat je dit kunt? (en zo niet dan oefen je dat met elkaar in een rollenspelletje)
De gesprekken buiten de klas zijn in deze fase nodig om kinderen te leren ervaren dat gedrag een keuze is. Het is niet iets wat je overkomt maar iets waar je (soms onbewust) voor kiest. En ook voor kinderen voor wie het in bedwang houden van hun impulsen lastiger is, werkt dit enorm goed. De fiches die dagelijks over blijven worden gespaard. Samen met de groep wordt een activiteit bedacht die ze gaan doen op het moment dat ze xxx fiches bij elkaar gespaard hebben.
In de begeleiding van een ‘moeilijke’ groep blijkt dit vaak een cruciaal moment te zijn. We buigen een negatieve groepsnorm om naar een positieve groepsnorm.
Schaalvraag na vier weken
Na 4 weken is de stand van zaken als volgt:
Beide leerkrachten scoren op de schaalvraag een 7,5 en een 8… We zijn 4 punten gestegen. Wat een verschil met de start van het traject. Wat is er concreet veranderd:
- Het is allemaal heel duidelijk voor zowel de kinderen als de leerkrachten wat er verwacht wordt van elkaar. Het effect is dat dat veel rust geeft.
- We doen het veel meer samen met de kinderen
- Door ’s morgens de afspraken te herhalen, of samen naar de foto’s te kijken, staan we elke dag in de goede stand
- Het plezier in het lesgeven is terug.
- Het werken met groep 5 is weer hanteerbaar, er wordt hard gewerkt en daardoor is er tijd over om andere dingen te doen!
- Het voelt weer meer ontspannen, daardoor kan ik meer mezelf zijn, ook weer tijd en ruimte voor een grap en een grol. Zelfs polonaise door de klas, kan nu.
- Er wordt meer veiligheid ervaren. Kinderen mogen meedoen.
Reflectiegesprekken
Om ervoor te zorgen dat kinderen eigenaar worden van de sfeer in de klas is het voeren van reflectiegesprekken heel erg belangrijk. In het onderwijs hebben we de neiging om als volwassene te vertellen wat er moet gebeuren en hoe het moet gebeuren. In feite vragen we dan dat kinderen alleen maar hoeven te gehoorzamen. Werkt dat voor jou? Stel jouw directeur vertelt voortdurend wat jullie als team moeten doen. En je hoeft het alleen maar op te volgen. Wat gebeurt er dan in jullie team? Precies…dat roept weerstand op. In een klas is het niet anders. Kinderen willen meedenken, meepraten, meebeslissen.
Nieuwsgierig?
Mocht je meer willen weten over de begeleiding van een ‘moeilijke’ groep? Willen leren hoe je soms ingewikkelde groepsdynamische processen kunt draaien? Ben je toe aan een volgende stap? Zou je binnen jouw school of stichting de Specialist willen zijn die regie voert op sociale veiligheid binnen de school? Zou je je collega’s willen ondersteunen en begeleiden bij dynamische groepen? Dan ben je van harte welkom in de Post HBO opleiding Specialist Klasse(n)Kracht! Hier helpen we je om het groepsdynamische proces in je vingers te krijgen en leer je ‘spelen’ met het boven en onderwaterprogramma van de groep. Plan hier je kennismakingsgesprek of Klik hier voor meer informatie over de opleiding.
Met verschillige groet,
Jelly